- (حکمت). بهمرديكهملكسراسرزمين/ نیرزدكهيكقطرهخونبرزمين. .(بوستان:477) (در نکوهش ظلم و ستم)
- (حکمت). جفا پیشگانرا بدهسر بهباد/ ستمبرستمپیشهعدلاستو داد. .(بوستان: 1597)(در مجازات ستمکاران)
- (مثل). سرگرگباید هماوّلبرید/ نهچونگوسفندانمردمدرید..(بوستان:255) (در تأکید بر شتاب بر مجازات ستمکاران.)
- (مثل نما). کهنالدزظالمکهدردورتوست/ کههرجورکومی‌کندجورتست. (بوستان:501)
( تأکید بر مراقبت حاکم بر احوال عمّال و کارگزاران)
بدذاتی و پلیدی اشخاص و شیا
-(مثل). کسنیاید بهزیرسایه‌یبوم/ ور همایاز جهانشود معدوم.(گلستان:60)(در مذمّت حاکمان پست فطرت)
-(مثل نما). نصیحتکنمراچندانکهخواهی/ کهنتوانشستشاز زنگیسیاهی.(گلستان:146) (عدم تأثیر تربیّت در آدم‌های بدذات)
- (مثل نما). بهکوششنرویدگلازشاخبید / نهزنگیبهگرمابهگرددسپید. .(بوستان: 2619) (عدم تأثیر تربیت در انسان‌های بدذات)
قدرشناسی
-(مثل نما). سگیرالقمهایهرگز فراموشنگردد/ گرزنیصدنوبتشبهسنگ.(گلستان:186)(تأکید بر حق شناسی)
-(حکمت). سگحقشناسبهازآدمیناسپاس. (گلستان:186) (در تأکید بر حق شناسی و رهیز از ناسپاسی.)
-(مثل). سنگیبهچند سالشودلعلپاره‌ای/ زنهار،تابهیکنفسشنشکنیبهسنگ. (گلستان:180)(در مواظبت از چیزهای نادر و با ارزش)
-(مثل). کسنیاموختعلمتیر از من/ کهمرا عاقبتنشانهنکرد. (گلستان:79) (در نکوهش قدرنشناسی)
- (مثل نما). گرانصافخواهیسگحق‌شناس/ بهازآدمی‌زاده‌یناسپاس. (بوستان:2246) (در نکوهش ناسپاسی)
سفـــر
-(مثل). تهیپایرفتنبهازکفشتنگ/ بلایسفربهکهدرخانهجنگ. .(بوستان:3128) (در فضیلت سفر بر جنگ خانگی)
-(حکمت). برواندرجهانتفرّجكن /پيشازآنروزكزجهانبروي
تا بهدكّانوخانهدرگروي / هرگزايخامآدمينشوي. (گلستان:120)
( تأکید بر سفر )
-(مثل نما). چهخورد شیر شرزهدر بنغار/ بازافتادهراچهقوتبود
تا تو در خانهصید خواهیکرد/ دستو پایتچو عنکبوتبود ؟(گلستان:125) (تأکید بر سفر و حرکت و جنبش)
-( مثل نما). سفرعیدباشدبرآنکدخدای / کهبانویزشتشبوددرسرای .(بوستان: 3130)(دراهمیت سفر و مذمّت داشتن همسر زشت)
خودبینی
-(مثل نما). گیرمکهغمتنیست/ غمماهمنیست؟ (گلستان:67) (در نکوهش خودبینی)
-(مثل نما). نبیند مدّعیجزخویشتنرا/کهداردپرده‌یپنداردرپیشگرت چشم خدابینی ببخشند / نبینی هیچ کس عاجزتر از خویش.(گلستان:89)(در نکوهش خودبینی.)
- (مثل نما) همهکسراعقلخودبهکمالنمایدوفرزندبهجمال. (گلستان:175)
(هرکس داشته‌های خود را بهترین می‌داند.)
- (حکمت)هرکهبیهودهگردنافرازد/ خویشتنرابهگردناندازد. (گلستان:105) (در نکوهش غرور بی‌جا)
- (مثل نما). هرکهگردنبهدعویافرازد / دشمنازهرطرفبدوتازدسعدیافتادهایاستآزاده / کسنرودبهجنگافتاده. (گلستان:56) (در نکوهش غرور بی جا و فضیلت تواضع و آزادگی)
- (مثل نما). گرازرویزمینعقلمنعدمگردد /بهخودگماننبردهیچکسکهنادانم. (گلستان:175)(هیچ کس خود را بی خرد نمی‌پندارد)
-(مثل نما). چوبانکدهلهولماز دور بود/ بهغیبتدرمعیبمستوربود. (بوستان:125)(پرهیز از غیبت کردن./ پرهیز از خودبینی .)
- (حکمت). بزرگاننكردنددرخودنگاه/ خدابينيازخويشتنبينمخواه.(بوستان:2005)(در نکوهش خودبینی)
-(حکمت). ز دعویپریزانتهیمیروی/ تهیآیتا پرمعانیروی. .(بوستان:2325)
(در تأکید بر تواضع و دوری از دعوی و غرور)
صبر و شکیبایی
-(حکمت). منشینترشاز گردشایّامکهصبر/ تلخاستو لیکنبر شیریندارد. (گلستان:71)
(در فضیلت صبر و شکیبایی)
-(مثل نما). صبردرویشبهکهبذلغنی .( کزبزرگانشنیدهامبسیار …) (گلستان:98) (فضیلت صبر درویش بر بذل و بخشش ثروتمندان)
-(حکمت). چوپرخاشبینیتحمّلبیار / کهسهلیببندددرکارزار. (گلستان:123) ( در فضیلت صبر و شکیبایی و تساهل )
- (حکمت). شفابایدتدارویتلخنوش ( چهخوشگفتیکروزداروفروش ..) .(بوستان:925)(برای رسیدن به خوشی‌ها باید سختی کشید و تحمّل کرد.)

- (حکمت). طلبکاربایدصبوروحمول / کهنشنیده‌امکیمیاگرعجول.(بوستان: 1756) (تأکید بر صبر و شکیبایی در گرفتن طلب از بدهکار)
-(حکمت). صبرتلخاستو لیکنبر شیریندارد. (گلستان:71) (در فضیلت صبر و شکیبایی)
کار و تلاش
-(مثل). کهآبچشمه‌یحیواندرونتاریکیاست.(گلستان:71)(لازمه‌ی رسیدن به خوشی‌ها تحمّل سخت‌هاست)
-(مثل نما). مسکینخراگر چهبیتمیز است/ چونبار همیبردعزیزاست.(گلستان:74)(فضیلت کارکردن)
-(مثل). هر کهنانازعملخویشخورد/ منّتحاتمطایینبرد. (گلستان:114)(در فضیلت دسترنج، و نکوهش منّت کشیدن)
- (مثل). خرباربربهکهشیرمردمدر. (گلستان:74) (آدم نفهم امّا، کارکن و سودرسان بهتر از انسان والامقام مضرّ است)
- (مثل نما). گاوانوخرانباربردار / بهزآدمیانمردمآزار . (گلستان:74) (در نکوهش مردم‌آزاری/ در اهمیّت کار و تلاش.)