۲- بین تغییر رتبه شرکت براساس شاخصهای مالی و غیرمالی با تغییر میزان افشای اختیاری رابطه وجود دارد.
۶-۱- اهداف تحقیق:
تصمیمگیری درست دررابطه با سرمایهگذاری و اعتباردهی توسط سرمایهگذاران و اعتباردهندگان وسایرین از یک سو، همچنین، دررابطه با تامین سرمایه لازم و تخصیص بهینه منابع توسط مدیر از سوی دیگر، موضوع با اهمیتی است که بسیار مورد توجه قرار میگیرد. باتوجه به اینکه تصمیمات بر مبنای یک سری اطلاعات با اتکا گرفته میشود، رتبهبندی و مقایسه شرکتها با بهره گرفتن از معیارهای مالی و غیرمالی ، اطلاعات مفیدی را برای سرمایهگذاران و تحلیلگران فراهم میکند تا آنها بتوانند عملیات بنگاه اقتصادی را ارزیابی و موقعیت آن را در طول زمان تحلیل نمایند. همچنین، یافتن رابطهای بین رتبهبندی و سطح افشای اختیاری، انگیزه مدیران را در امر افشای بیشتر اطلاعات به منظور کسب رتبه بالاتر و حفظ آن بالا می برد که این خود، برای استراتژیهای سرمایهگذاری مفید میباشد.
انتظار می رود نتایج این تحقیق برای مدیران که دنبال تامین سرمایه لازم هستند و همچنین، سرمایهگذاران و دیگر فعالان بازار در امر تصمیمگیریهای اقتصادی، مفید واقع شود.
۷-۱- روش کلی تحقیق:
از آنجا که هدف این تحقیق توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است، آزمودن مفاهیم نظری و ذهنی برپایه اطلاعات واقعی و دستیابی به نتایجی قابللمس است، از دیدگاه تقسیم بندی تحقیقات بر حسب هدف، تحقیق کاربردی است.
از جهتی دیگر، براساس چگونگی جمع آوری دادهها، پژوهش حاضر از نوع تحقیقات توصیفی(غیر آزمایشی) است. اجرای تحقیقات توصیفی میتواند صرفا برای شناخت بیشتر شرایط موجود و یا به منظور یاریرساندن به فرایند تصمیمگیری باشد. از این رو فرضیههای تحقیق به گونهای تبیین شدهاندکه روند تغییرات یک متغیر در دو گروه مختلف با یکدیگر را مورد مقایسه قرار میدهد. تحقیق حاضر از نظر دستهبندیهای مختلف تحقیقات توصیفی از نوع توصیفی همبستگی است.
۸-۱- قلمرو زمانی، جامعه و نمونه آماری:
قلمرو زمانی: از ابتدای سال ۸۷ تا پایان سال ۹۱ میباشد.
جامعه و نمونه آماری: باتوجه به اینکه تاکید بر استفاده از اطلاعات مالی مبتنی بر استانداردهای حسابداری یکسان میباشد، جامعه آماری این پژوهش مشتمل بر کلیه شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران است به شرطی که همه شرایط زیر را داشته باشند:
۱- از ابتدای سال ۸۷ در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفتهشده و تا پایان سال ۹۱ از فهرست شرکتهای پذیرفتهشده در بورس حذف نشده باشند.
۲- برای برخورداری از قابلیت مقایسه دوره مالی آنها منتهی به پایان اسفندماه باشد.
۳- طی سالهای ۸۷ تا ۹۱ تغییر سال مالی نداده باشند.
۴- از گروه شرکتهای واسطهگری مالی نباشند.
۵- در این پژوهش یکی از شاخصهای مالی موردنظر برای رتبهبندی شرکتها، نسبتهای سودآوری میباشد. به همین دلیل شرکتهای نمونه می بایست طی دوره مورد پژوهش زیانده نباشند.
۶- به دلیل اینکه یکی از معیارهای غیرمالی مورد استفاده در رتبهبندی، تعداد دفعات معاملات شرکت میباشد، لذا به منظور انتخاب نمونهای همگن، تعداد دفعات معاملات شرکت نباید از ۱۰۰مرتبه در سال کمتر باشد.
۷- نباید در طی دوره تحقیق، توقف عملیات یا تغییر فعالیت داشته باشند.
۸- اطلاعات مالی و غیرمالی آنها در دسترس و قابلدریافت باشد.
۹-۱- روشهای گردآوری دادهها وابزار مورد استفاده برای آن:
در این پژوهش به منظور گردآوری دادههای مورد نیاز از نرمافزار رهاورد نوین و تدبیر پرداز استفاده میشود. پس از جمع آوری دادهها، با بهره گرفتن از نرمافزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت.
۱۰-۱- روشهای تحلیل دادهها:
برای تحلیل آماری دادههای گردآوری شده و آزمون فرضیههای تحقیق از تجزیه و تحلیل رگرسیون چندمتغیری حداقل مربعات ساده(OLS)، محاسبه ضرایب همبستگی و آمارههای F و T استفاده میشود و در صورت لزوم آزمونهای اضافی آماری انجام خواهد شد. همچنین به منظور تعیین اهمیت نسبی معیارهای رتبهبندی، از روش تحلیل عاملی استفاده میشود.
۱۱-۱- مدل تحقیق
در این تحقیق به منظور آزمون فرضیه اول از مدل رگرسیونی زیر استفاده میشود:
Disclosure = + Rankingi,t + CEO_HOLDi,t + RETi,t + NEG_RETi,t+ STD_RETi,t+ MTBi,t+ ln_SIZEi,t+ei,t
(۱)
که DISCLOSURE سطح افشای اختیاری شرکت میباشد.
RANKING: رتبه شرکت از نظر شاخصهای مالی و غیرمالی است.
CEO_HOLD: نسبتی از سهام در اختیار مدیران که میزان مالکیت بیش از پنج درصد کل سهام شرکت باشد.
RET: میانگین بازدهی سهام شرکت در طول سال مالیt-4 تا t است.
NEG_RET: متغیر کنترلی است که اگر RET منفی باشد برابر یک و در غیراین صورت برابر صفر است.
STD_RET: میانگین انحراف معیار بازدهی روزانه سهام در طول سال مالی t-4 تا t است.
MTB: نسبت ارزش بازار به دفتری است.
Ln SIZE: لگاریتم طبیعی ارزش بازار سهام شرکت[۴] است.
i معرف شرکت و t معرف سال مورد بررسی است.
به منظور آزمون فرضیه دوم، ابتدا شرکتهایی از نمونه که در سال t رتبه شان براساس شاخصهای مالی و غیرمالی تغییر یافته، تعیین میشوند. سپس میزان افشای اختیاری این شرکتها برای سال t با میزان افشای اختیاری این شرکتها برای سالt-1 ، مقایسه میشود. برای بررسی رابطه تغییر رتبه شرکت با میزان افشای اختیاری، از رگرسیون چندمتغیری حداقل مربعات ساده برگرفته از مدل اصلی تحقیق(معادله۶)، استفاده میشود. بدین منظور تغییرات متغیر وابسته و تغییرات متغیرهای کنترلی در معادله(۱) لحاظ میشوند و معادله(۲) به دست میآید.
∆Disclosure = + ∆Rankingi,t + ∆CEO_HOLDi,t + ∆RETi,t + ∆NEG_RETi,t+ ∆STD_RETi,t+∆MTBi,t+ ∆ ln_SIZEi,t+ei,t (۲)
۱۲-۱- شرح متغیرهای تحقیق
متغیر های مورد مطالعه در این تحقیق، شامل متغیر وابسته، متغیر مستقل اصلی و متغیر های مستقل کنترل به شرح زیر می باشند:
الف: متغیر مستقل
متغیر مستقل در این تحقیق، رتبه شرکت از نظر شاخصهای مالی و غیرمالی میباشد. به منظور رتبهبندی از روش امتیازدهی F-SCORE استفاده میشود. در این روش، اطلاعات هر دو سال متغیرهای مورد بررسی باهم مقایسه میشوند. در صورتی که قدرمطلق متغیر مورد نظر نسبت به سال قبل افزایش یافته باشد امتیاز یک و در صورت کاهش امتیاز صفر در نظر گرفته میشود. این عمل در کلیه نمونههای مورد بررسی برای تمامی متغیرها انجام میگیرد. بدین ترتیب نمونههای مورد بررسی از لحاظ متغیرهای مالی دارای امتیازی بین صفر تا نه (تعداد متغیرهای مالی) و از لحاظ متغیرهای غیرمالی دارای امتیازی بین صفر تا یک (تعداد متغیر غیرمالی) خواهند گردید. روش امتیازبندی یک روش متداول در تحقیقات است(پیتروسکی[۵]،۲۰۰۰؛ ناین[۶]،۲۰۰۳؛ موهنرام[۷]،۲۰۰۴؛ مهرانی و همکاران،۱۳۸۳؛ مهرانی و تحریری،۱۳۹۰).
شاخصهای مالی
ترکیب نه علامت بنیادی مالی که چهار بعد مهم شرکت یعنی سودآوری، کارایی عملیاتی، نقدینگی و تصمیمات تامین مالی را مورد اندازهگیری قرار میدهد، رتبه شرکت را براساس شاخصهای مالی مشخص میکند. عدد ترکیبی مالی که F_SCORE مالی نامیده میشود، جمع نه علامت بنیادی مالی مورد محاسبه میباشد. علامت یا عدد ترکیبی مالی به گونهای طراحی شده است که توانایی و استحکام کلی وضعیت مالی شرکت را اندازهگیری میکند.
نمره ترکیبی یا F_SCORE مالی برابر است با مجموع تمامی علائم بنیادی باینری:
مالیF_SCORE= F_∆ROA +F_∆ROE + F_∆TURN + F_∆INVT+ F_∆SLINV + F_∆LIQUID +F_∆LEVG + F_∆DIVEQ + F_∆MARGIN (3)
جدول ۱-۱، اطلاعات مربوط به شاخصهای مالی و پشتوانه نظری آنها را نشان میدهد که در فصل دوم مختصرا توضیح داده خواهد شد.
جدول۱-۱: شاخصهای مالی و علائم بنیادی مورد استفاده به منظور رتبهبندی