۵/۴

۴۱

۹/۵۷

کنگاور

منبع (نگارنده)
جدول توزیع بارندگی ماهانه ایستگاه­های مورد مطالعه را نشان می­دهد. بالاترین میانگین بارندگی در ایستگاه­های مربوطه متعلق به بهمن ماه وکمترین آن متعلق به مرداد ماه می باشد. حداکثر بارش در ماه­های مذکور به ترتیب در ایستگاه روانسر ۷/۸۵ و حداقل آن در ایستگاه سرپل ذهاب با ۰۵/۰ مشاهده می شود.
شکل۳-۳- نمودار میانگین ماهانه بارش (میلیمتر) ایستگاههای مورد مطالعه
۳-۶-۲- دما
از بررسی آمار و اطلاعات هواشناسی در منطقه چنین استنباط می شود که در سطح منطقه دمای سالانه از ۵/۱ درجه سلسیوس برای دمای تا ۷/۲۶ درجه سلسیوس برای تیر ماه متغییر است. دمای فروردین ماه در ایستگاه کرمانشاه ۱/۱۲ در جه سلسیوس تا مهر ماه دما بیش از میانگین سالانه است، به عبارت دیگر شش ماه از سال دما بالاتر از ۷/۱۳ درجه سلسیوس می باشد و آبان ماه تا فروردین ماه آنومال منفی در دما دیده می شود. (یعنی دمای این ماه از میانگین سالانه کمتر است) اختلاف موجود بین سردترین و گرمترین ماه­های سال حدود ۲/۲۵ درجه سلسیوس می­باشد. علت آن یکی اختلاف طول روز و دیگری زاویه تابش خورشید است یعنی هم طول روز و هم زاویه تابش خورشید در تابستان بیشتر از زمستان است اختلاف تراز نامه انرژی زمستان و تابستان برای کرمانشاه، اختلاف دمای ۲/۲۵ درجه سلسیوس را به وجود می آورد.

۳-۶-۳- توده­های هوای موثر بر منطقه
۳-۶-۳-۱- کم فشار ایسلند
در ماه­های سرد سال کم فشارهای ایسلندی پس از عبور از اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه وارد ایران شده و بر نوار غربی کشور ایجاد بارندگی می­نماید.
۳-۶-۳-۲-کم فشار مدیترانه
مهمترین سیستم بارش زا بر روی منطقه غرب کشور که استان کرماشاه را هم در بر می­گیرد کم فشار های مدیترانه است. دریای مدیترانه علاوه بر اینکه محل عبور کم فشارها است ، خود نیز محل تشکیل کم فشارها می­باشد. درفصل سرد سال سیکلون­های مدیترانه­ای در مسیر حرکت خود در غرب کشور، استان کرمانشاه را تحت أثیر قرار داده و بارندگی مفیدی از جبهه­های گرم این کم فشارها در سطح استان ریزش می­کرد.
سیکلون­های موثر در آب و هوای ایران قسمتی از سیکلون­های خاورمیانه هستند که پس از تشکیل بر روی دریای مدیترانه توسط فرود بلند مدیترانه به ایران هدایت می­شوند. بیشترین سیکلون­های خاورمیانه در چهار مرکز اصلی سیکلون­زایی یعنی در دریای آدریاتیک، دریای یونان، جزیره قبرس، جنوب شرقی زاگرس ایجاد می­شوند و در سه مسیر به ایران وارد می­شوند که عمده­ترین مسیر آنها از روی استان کرماشاه می­گذرد. (علیجانی، ۲۸:۱۳۷۴)
۳-۶-۳-۳-توده پرفشار سیبری
درفصل سرد سال پرفشارهای قطبی پس از ورود به منطقه غرب کشور، به علت پویده بودت ارتفاعات استان­های کردستان و کرمانشاه از برف، روی منطقه توقف نموده و تقویت می­گردند، تا جایی که برخی از نقاط مرتفع غرب در این موقعیت از سردترین نقاط کشور به حساب می­آیند. توده­های هوای برآمده از دشت­های پوشیده از برف و یخ سیبری گاهی در زمستان­ها بر روی بخش­های شمال و شمال شرقی و جنوب شرقی منطقه غرب کشور تأثیر گذاشته و موجب ریزش­های جوی می­گردند که عموماً به شکل برف وهمراه با سرمای شدید است.
۳-۶-۳-۴-کم فشار سودانی
توده­های سودانی که از افریقا و دریای سرخ می ­آید و از سمت جنوب غربی وارد استان کرمانشاه می­ شود. این توده تأثیرات متفاوتی بر استان کرماشاه دارد. در فصل سرد سال باعث ریزش­های جوی می­ شود، درفصل بهار وتابستان باعث ایجاد گردو غبار در سطح استان (بویژه مناطق غربی) می­ شود که درصورت وجود رطوبت باعث ریزش باران­های گلی می­ شود.
باد سام (سموم) که در اثر نفوذ هوای گرم و خشک بیابان­های عربستان و عراق در فصل گرم سال به نواحی مرزی مثل قصرشیرین، سومار و نفت شهرمی­وزد، دمای هوا را افزایش داده و گاهی اوقات به محصولات کشاورزی خسارت وارد می­ کند و طوفان­های گرد وغباری را به وجود می ­آورد، ناشی از توده های هوای سودانی است. (بیگلری۸۹:۱۳۸۶)
فصل چهارم
مواد و روش پژوهش
۴-۱- مقدمه
دراین فصل به توضیح روش­های مورد استفاده شامل رگرسیون، اصول کار با من کندال وسری زمانی و… در جهت بررسی اهداف پرداخته شده است وتفصیل مراحل به صورت گام به گام، در ایجاد مدل بهینه ونیل به هدف پژوهش، ذکر گردیده است. سپس تحلیل نتایج در فصول بعدی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است.
۴-۲- مدل­های ARIMA
برای استفاده از مدل­های ARIMA، لازم است که سری­های مدل سازی شده ایستا باشند. منظور از ایستا (ثبات) آن است که متوسط فرایند در طول زمان تغییر نکند.
دلیل اینکه فرایند باید ثابت باشد آن است که هر روندی که وجود دارد تمایل دارد به اینکه یک خودهمبستگی جعلی را در داده ­ها وارد کند و در نتیجه الگوی خودهمبستگی مخفی بماند. روشی که سبب حذف روندی می­ شود که سبب فرایند ایستا (ثبات) است را تفاوت یابی گویند.
هنگامیکه مشخص شد که یک سری دارای ثبات است و سپس از طریق امتحان خودهمبستگی نمونه و توابع خودهمبستگی ناقص، مدل از روش حداقل مربعات غیرخطی استفاده می­ شود. بعد از آنکه پارامترها برآورد شدند، سپس به منظور شناسایی تناسب مدل ساخته شده باقیمانده­ها را امتحان می­کنیم. امتحان باقیمانده­ها از طریق ارزیابی خودهمبستگی باقیمانده­های نمونه انجام می­ شود. اگر به صورت تجربی مشخص شود که مدل کافی است، باقیمانده­های نمونه دارای توزیع نرمال با میانگین صفر و واریانس خواهند بود. همچنین باقیمانده­ها مستقل خواهند بود. اگر مفروضات مربوط به جملات اشتباه تصادفی یعنی که در آن است، تأمین نشود، در آن صورت باید تصحیح­های لازم را انجام داد. لازم به ذکر است که مفروضات (واریانس­های مساوی، استقلال، و نرمال بودن) همان مفروضات لازم برای جزء اشتباه تصادفی در مدل­های رگرسیون می­باشند. (فرشادفر، ۳۶۸:۱۳۸۱ )
۴-۲-۱- تشخیص مدل آزمایشی
تشخیص آزمایشی یک مدل سری زمانی ARIMA از طریق تجزیه و تحلیل داده تاریخی واقعی انجام می شود. به طور کلی ما باید حداقل ۵۰ مشاهده در اختیار داشته باشیم تا به طور رضایت بخش مدل مناسب را تشخیص دهیم. وسیله مهمی که در فرایند تشخیص مورد استفاده قرار می­گیرد، تابع خود همبستگی است. در واقع تابع خود همبستگی تئوریک نامعلوم است و باید به وسیله­ تابع خود همبستگی نمونه تخمین زده شود. تابع خود همبستگی جزئی همچنین ثابت می­ کند که در فرایند تشخیص مفید است. تابع خود همبستگی جزئی به عنوان خود همبستگی ساده ما بین دو متغییر تصادفی در یک توزیع شرطی تعریف می­ شود. به محض اینکه توابع خود همبستگی نمونه و خود همبستگی جزئی نمونه محاسبه شدند، آنها را می توان بر روی یک گراف نمایش داد و یک مدل آزمایشی از طریق مقایسه الگوهای مشاهده شده با الگوهای توابع خود همبستگی تئوریک مشخص کرد.
اگر سری زمانی ناایستا باشد ، تابه خود همبستگی نمونه به نحو بسیار کندی از بین خواهد رفت. این امر به دلیل آن است که در هر دریافتی از سری­های ایستا تمایل خواهند داشت که برای پریودهای بسیاری در همان طرف میانگین نمونه باشند، و در نتیجه خود همبستگی­های نمونه بزرگ در تأخیرهای خیلی طولانی تولید خواهند شد. اگر اینو نوع رفتار نمایش داده شود، شیوه معمول این است که تابع خود همبستگی نمونه و تابع خود همبستگی جزئی نمونه را برای اولین دیفرانس سری محاسبه کرد. (مونتگمری وهمکاران، ۱۳۷۳: ۲۸۳)
۴-۲-۱-۱- پیش بینی با مدل ARIM
پیش بینی رفتار اقلیم بدلیل وجود چرخه های موجود در عناصر اقلیمی بوسیله­ی مدل های خانواده­ی ARIMA به بهترین وجهی حاصل می­ شود. مدل­های ARIMA قادرند روندهای قطعی و تصادفی را به خوبی نمایش دهند. تحلیل سری­های زمانی به وسیله­ مدل­های مزبور به طور عملی و نظری از زمان آغاز کار اصلی باکس – جنکینز ( ۱۹۶۰ ) ( تحت عنوان تجزیه و تحلیل سری­های زمانی : پیش بینی و کنترل ) شکل تازه­ای به خود گرفت و از این زمان روش­های سه گانه ( خود همبستگی، میانگین متحرک و ARIMA ) در تحلیل سری­های زمانی به طور نوین و مشخص به کار گرفته شد. مدل­های ARIMA برای وضعیت­های مفید هستند که بنا به مرتبه­ی مدل مقادیر حال یک عنصر اقلیمی به مقادیر آن در زمان­های گذشته یا به اثرات آنی و عناصر تصادفی آن در حال و گذشته بستگی دارد. و به فرم ( q، d، p ) ARIMA نوشته می­ شود. در این فرم P بیانگر بستگی یک عنصر اقلیمی در زمان حال به مقادیر موثر قبلی­اش می­باشد. در این مدل رگرسیون هر عنصر بر حسب مقادیر پیشین خود تعیین می­ شود. q نیز مرتبه­ی میانگین متحرک را معلوم می­سازد. که به وسیله­ آن وابستگی سری­های اقلیمی به عنصر تصادفی حال ( و با حال و گذشته­اش ) تعریف می­ شود. (نیرومند، ۵۲:۱۳۷۶ )
۴-۲-۲- مدل­های مرکب (اتورگرسیو و میانگین متحرک) ARIMA
روشی که هم از تکنیک اتورگرسیو و هم میانگین متحرک برای پیش بینی استفاده می­ کنند توسط جورج باکس و ویلیم جنکینز مطرح شده است و به روش باکس- جنکینز معروف است. مدل اصلی به صورت زیر است:
در این فرمول، و و پارامترهای مدل و مقدار مولفه اشتباه تصادفی برای دوره t ام می­باشد. در اوّلی، مقدار فعلی بر روی p مشاهده قبلی … و اتورگرسیون می­ شود. این مولفه قسمت اتورگرسیو مدل (AR) را نشان می­دهد.
در دومی، مولفه­های اشتباه تصادفی برای رگرسیون بر روی مقدار فعلی بکار می­روند. می­توان به صورت جبری نشان داد که این جزء برابر فرایند میانگین متحرک در اجزاء اشتباه تصادفی، یعنی، … و است. بنابراین این جزء نشان دهنده بخش میانگین متحرک مدل (MA) است. این مدل را به طور کلی مدل ARIMA(p,q) گویند، که به این معناست که داریم بر روی p مشاهده اخیر و q مولفه اشتباه اخیر عمل اتورگرسیون را انجام می­دهیم. به عنوان مثال مدل (۰ و ۲)ARIMA به صورت زیر است.
یا مدل (۱و۱) ARIMA به صورت زیر است:
مولفه اشتباه در دوره tام یعنی باید دارای توزیع نرمال باشد و بعلاوه مستقل از سایر مولفه­های اشتباه و دارای واریانس مشابه سایر مولفه­های اشتباه باشد.
برای استفاده از مدل باکس- جنکینز، سری زمانی که در آن است باید ایستا باشد.
منظور از ایستا آن است که مقادیر آن در اطراف یک میانگین ثابت نوسان داشته باشد. اگر سری­های اصلی ایستا نباشند، در آن صورت برای ایجاد سری­های ایستا باید از تبدیل استفاده کرد. اغلب تفاوت یابی سبب به وجود آمدن سری­های ایستا می­ شود. تفاوت­های اوّل به صورت زیر تعریف می­شوند.
تفاوت­های دوم به صورت زیر تعریف می­شوند.

سفومیتان

سفوکسیتین

۱-۱۳- کارباپنم‌ها
امروزه کارباپنم‌ها با توجه به وجود مقاومت‌های و هیدرولیز بیشتر بتالاکتاماز‌ها به عنوان آخرین امید مورد استفاده قرار می‌گیرند [۲۱، ۲۰].
کارباپنم‌ها برای مننژیت‌های باکتریایی، عفونت‌های پوستی، عفونت‌های حاد آپاندیس و عفونت‌های صفاقی تجویز می‌گردد . به طور کلی در درمان بیماران با عفونت‌های سخت بیمارستانی استفاده می‌شوند و حتی به عنوان داروی موثر در برابر مقاومت‌های متیسیلین توسط باکتریstaphylococcus aureus شناخته شده اند . اخیرا کرباپنم‌ها در برابر انتروباکتریاسه و گونه‌هایHaemophilus influenza Acinetobacter ، Pseudomonas باکتری‌های هوازی استفاده می‌شوند و تقریبا یک داروی خوب در برابر کوکسی‌های گرم مثبت می‌باشد[۲۲].

کارباپنم‌ها درجه سمیت بالایی دارند و از سنتز دیواره سلولی باکتری‌ها جلوگیری می‌کنند. همچنین باعث افزایش نفوذپذیری غشای خارجی سلول‌ها می‌شوند و بر سیستم انتشار نیز تاثیر می‌گذارند. کارباپنم‌ها محدوده فعالیت بالایی دارند و به عنوان داروی انتخابی برای عفونت‌های مقاوم به پنی سیلین‌ها و سفالوسپورین‌ها مطرح می‌باشند[۲۳].
کارباپنم‌ها ترکیبی از حلقه تترا هیدرو پیرولیدین متصل به زنجیره جانبی هیدروفیلیک می‌باشند که فعالیت کاتالیزوری به واسطه یک ماده غیر آلی دارند[۲۴].
ساختار کارباپنم‌ها شبیه پنی سیلین می‌باشد که اتم نیتروژن در پنی سیلین با یک اتم کربن جایگزین شده است . معرفی کارباپنم‌ها از نظر استفاده بالینی پیشرفت بزرگی در درمان عفونت‌های باکتریایی خطرناک نشان می‌دهد، اخیرا مقاومت نسبت به کرباپنم‌ها در باکتری‌های گرم منفی به کررات مشاهده شده است[۲۵].
۱-۱۴- آنتی بیوتیک‌های -β لاکتام دیگر
۱-۱۴-۱- آنتی بیوتیک‌های -β لاکتام منوسیکلیک
این داروها، اساسا فعالیت ضدمیکروبی، خیلی کمی را دارند . ولی مطالعات بسیار زیاد روی فعالیت و ساختمان آنها به توسعه منوباکتام‌های سنتتیک منجر شده است که فعالیت ضد میکروبی بسیار خوب و پایداری را در برابر-β لاکتامازها دارند . ساختمان کلی منوباکتام‌ها نیز مورد اصلاح واقع شده اند تا فعالیت آنها در مقابل Pseudomonas aeruginosaاصلاح گردد. آزترونام یک آنتی بیوتیک -β لاکتام منوسیکلیک می‌باشد که اخیرا، مورد استفاده بالینی قرار گرفته است و همانند سایر -β لاکتام‌ها در بیوسنتز دیواره سلول اخلال ایجاد می کند[۲۶].
۱-۱۴-۱-۱- مکانیسم عمل آنتی بیوتیک‌های-β لاکتام
مکانیسم عمل پنی سیلین‌ها
پنی سیلین‌ها با دخالت در سنتز دیواره سلولی باکتریایی از رشد آن جلوگیری می‌کنند، دو مرحله اول سنتز دیواره سلولی یعنی تشکیل پنتا پپتید استیل مورامات و تبدیل آن به استیل گلوکزآمین تغییر یافته و تشکیل پپتیدوگلیکان توسط پنی سیلین‌ها تحت تاثیر قرار نمی گیرد ولی در مرحله نهایی تشکیل دیواره سلولی، واکنش ترانس پپتیداسیون در سطح غشاء سلول، توسط پنی سیلین‌ها مهار می‌شوند که به دلیل شباهت ساختمانی –Dآلانیل—Dآلانیل به پنی سیلین‌ها، این آنتی بیوتیک‌ها به ناحیه فعال آنزیم ترانس پپتیداز متصل می‌شوند . اگرچه آسیلاسیون آنزیم ترانس پپتیداز روی اثرات مهاری پنی سیلین‌ها و رشد باکتری اهمیت ویژه ای دارد، با وجود این، اهداف و پروتئین‌های دیگری در غشاء سلول هستند که پنی سیلین‌ها به آن متصل می‌شود این اجزاء غشاء پروتئین‌هایی با وزن مولکولی ۳۵۰۰۰-۱۲۰۰۰ به نام پروتئین‌های متصل شونده به پنی سیلین‌ها (PBPs) نامیده می‌شوند . اتصال به برخی از PBPs نیز با مرگ سلولی در ارتباط می‌باشد. در حالی که ، اتصال به برخی دیگر از این پروتئین‌ها خواص مورفولوژیک باکتریایی راتغییر می‌دهد. به نظر می‌رسد که پنی سیلین‌ها، ماشه اتولیز باکتری را از طریق کاهش مقدار مهارکنندگان نرمال هیدرولیز پپتیدوگلیکان به طور مثال، لیپوتیکوئیک اسید، می‌کشند و یا ممکن است بطور مستقیم فعالیت اتولیتیک داشته باشند[۲۷].
۱-۱۴-۲- مکانیسم عمل سفالوسپورین‌ها
سفالوسپورین‌ها، فعالیت ضد میکروبی خود را، همانند پنی سیلین‌ها، از طریق دخالت درسنتز اجزاء پپتیدوگلیکان دیواره سلولی نشان می‌دهند. پپتیدوگلیکان یک هتروپلی ساکارید مرکب از -N استیل گلوکز آمین و -Nاستیل مورامیک اسید است که توسط پل‌های الیگو پپتیدی پیوند عرضی با همدیگر پیدا می‌کند . در نتیجه یک ساختمان شبکه ای ایجاد می‌شود . پس از تشکیل اجزاء دیواره در سیتوپلاسم و انتقال آن به سطح خارجی غشا ء سیتوپلاسمی ، قندها ی جدید با اتصال عرضی ا ز طریق عمل ترانس پپتیدازها، کربوکوسی پپتیدازها وآندوپپتیدازها به داخل ساختمان موجود ملحق می‌شوند. گروه آمیدی حلقه -β لاکتام در آنتی بیوتیک‌های -β لاکتام، از نظر شکل ساختمانی، شبیه به باند
–Dآلانیل—Dآلانیل پنتا پپتید پپتیدوگلیکان می‌باشد لذا سبب می‌شود: که آنزیم پپتیداز به اشتباه، دارو را به عنوان سوبسترای طبیعی بشناسد و زمانیکه به این ناحیه متصل شد؛ فعالیت کاتالیتیک خود را از دست می‌دهد. چنین آنزیم‌هایی بعنوانPBPs شناخته می‌شوند . آرایش دقیق و تعداد PBPs در یک سلول، در بین گونه‌ها متغیرمی باشد. این آنزیم‌ها، ازنظر گرایش و اثرات آنها روی
-β لاکتامهای مختلف با همدیگر تفاوت دارند. غیر فعال شدن برخی از PBPs ، رشد دیواره سلولی را تحت تاثیر قرار می‌دهند درحالی که برخی دیگر، شکل سلول را تحت تاثیر قرار نمی دهند. چگونگی مهار PBPs که سبب اثرات ضد میکروبی می‌گردد، هنوز به طور دقیق، روشن نشده است. حتی دریک ارگانیسم، بیش ازیک مکانیسم، براساس اینکه کدام PBP به -β لاکتام متصل می‌شود، ممکن است وجود داشته باشد[۱۹].
علاوه بر این، عوامل -β لاکتام، اثرات باکتریوسیدالی خود را با رها کردن آنزیم‌های اتولیتیک در غشا سلول، انجام می‌دهند[۱۸].
۱-۱۴-۳- مکانیسم عمل کارباپنم‌ها
همانند آنتی بیوتیکهای -β لاکتام دیگر، این داروها باکتریسیدال هستند و بیوسنتز دیواره سلولی را مهار می‌کنند. با این حال ، برخلاف دیگر-β لاکتامها، هدف‌های عمده کشنده آنها در E.coli، PBP-1 و PBP-2 هستند . در توانایی یا قدرت این داروها در مقابل باکتری‌های گرم منفی، مقاومت به هیدرولیز توسط -βلاکتامازها، تعداد نسبتاً کم اهداف Latent درسلول و نفوذ خوب از غشاء سیتوپلاسمی شرکت دارند. اندازه کوچک آن‌ها و طبیعت Zwitterionic مولکول، در قدرت نفوذ خوب آنها به داخل باکتری‌های گرم منفی، نقش دارد . توانایی این داروها در مقابل پاتوژن‌های گرم منفی تولید کننده ESBLs و یا مقدار بسیار بالایی از -βلاکتامازهای AmpC ، امتیاز عمده درمانی این آنتی بیوتیک می‌باشد[۲۶].
۱-۱۴-۴- مکانیسم عمل –β لاکتام‌های منوسیکلیک
این دارو همانند سایر-β لاکتام‌ها در بیوسنتز دیواره سلولی نقش دارد[۲۶].
۱-۱۴-۴-۱- مکانیسم مقاومت نسبت به آنتی بیوتیک‌های–β لاکتام
مکانیسم مقاومت نسبت به پنی سیلین‌ها
اولین مکانیسم مقاومت نسبت به پنی سیلین‌ها، هیدرولیز آنزیماتیک حلقه –β لاکتام توسط آنزیم-βلاکتاماز می‌باشد. تولید –βلاکتامازهای درگرم مثبت‌ها وابسته به پلاسیمد و قابل القاء می‌باشند. و چنین ارگانیسم‌هایی زمانی که در معرض پنی سیلین‌ها قرار گرفتند . مقدار بسیار زیادی از آنزیم را به محیط ، اطراف خود می‌ریزند تا همه داروی دردسترس را تخریب نمایند [۲۸، ۱۳]. در باسیل‌های گرم منفی، –βلاکتامازهای در فضای پری پلاسمیک ما بین غشاء سلولی داخلی و خارجی واقع شده اند، مولکول‌های پنی سیلین که ازغشاء خارجی عبور می‌کنند می‌توانند قبل از رسیدن به محل عمل خود با –βلاکتاماز در تماس قرار گیرند . اگرچه، بنظر می‌رسد همه باکتری‌های گرم منفی حاوی آنزیم –βلاکتامازباشند ولی بطور قابل توجهی تیپ و مقدار این آنزیم‌ها در باکتری‌ها با همدیگر تفاوت دارند. این آنزیم‌ها می‌توانند وابسته به کروموزوم و یا پلاسمید، یا جزیی ازساختار باکتری ویا القایی باشند و فقط در مقابل دسته خاصیاز داروهای –β لاکتام فعال باشند . با توجه به این که توانایی پنی سیلین‌ها در مهار رشد باسیل‌های گرم منفی به میزان نفوذ از عرض غشاء خارجی(influx across) آنها، بستگی دارد. تغییر در زنجیره جانبی پنی سیلین‌ها سبب فعالیت این داروها روی باکتری‌های گرم منفی می‌گردند که این عمل را عموما بیش از کاهش میزان هیدرولیز از طریق افزایش قدرت نفوذ ازعرض غشاء خارجی انجام می‌دهند. پخش –βلاکتامازهای وابسته به پلاسمید نظیر TEM-1 در انتروباکتریاسه‌ها و Haemophilus influenza و Neisseria gonorrhoeae، به شدت حساسیت نسبت به پنی سیلین‌هارا تغییرمی دهد . پنی سیلین‌ها به وسیله –βلاکتامازهای طیف گسترده جدیدتر(ESBLs) غیرفعال می‌شوند. یک مکانیسم دیگر مقاومت نسبت به پنی سیلین‌ها که اهمیت فوق العاده ای یافته است، تغییر در ناحیه هدف می‌باشد. کاهش گرایش PBP‌ها به پنی سیلن‌ها، ناشی از جانشینی آمینو اسیدها و جایگذاری آن‌ها در PBP‌ها حاصل می‌شود. تغییر در نفوذپذیری غشاء خارجی باسیل‌های گرم منفی یک مکانیسم دیگر مقاومت به پنی سیلین‌ها می‌باشد . موتانت‌هایی با کاهش پورین و یا تغییردر پورین، ۲ تا ۱۶ برابر MIC بالاتر را در مقابل پنی سیلین‌های طیف گسترده نشان می‌دهد . بیان بیش از حد پمپ Efflux، مثل MexAB-opr در aeruginosa Pseudomonas، نیز سبب ایجاد مقاومت می‌گردد . با این وجود، در اغلب نمونه‌های بالینی مقاوم، کاهش نفوذپذیری Efflux همراه با تغییر PBP‌ها و یا تولید βلاکتاماز قابل القاء اتفاق می‌افتد[۲۷].
۱-۱۴-۴-۲- مکانیسم مقاومت نسبت به سفالوسپورین‌ها
مقاومت به آنتی بیوتیک‌های –βلاکتام از جمله سفالوسپورین‌ها، از طریق سه مکانیسم اتفاق می‌افتد که یک ارتباط دینامیک با همدیگر دارند. a ) تغییر درPBP ‌های هدف b) تخریب آنزیماتیک آنتی بیوتیک و © ناتوانی دارو در رسیدن به محل اتصال در سلول. مقاومت یا به صورت ذاتی و یا در اثر انتخاب کلون‌ها ی مقاوم و یا موتانت‌ها در طول تماس با سفالوسپورین‌ها اتفاق می‌افتد[۱۹].
۱-۱۴-۴-۳- مکانیسم مقاومت نسبت به آنتی بیوتیک‌های–βلاکتام منوسیکلیک
آزترونام با –βلاکتامازهای وابسته به پلاسیمد بسیار شایع از جمله آنزیم‌های TEM-2 ,TEM-1 و SHV-1 موجود در بسیاری از آنتروباکتریاسه‌ها، به سرعت هیدرولیز نمی شود. با وجود این، آنزیم‌هایی وجود دارند که مقاومت نسبت به آزترونام را به باکتری اعطاء می‌نمایند . اگرچه، بسیاری ازآنتروباکتریاسه ‌ها و aeruginosa Pseudomonas با آزترونا م از بین می روند . این باکتر ی‌ها مقادیر کم از سفالوسپورین‌های AmpC کروموزومی را تولید می‌کنند . تولید مقدار زیاد آنزیم‌های AmpC در موتانت‌های دپرس شده، مقاومت نسبت به آزترونام و اغلب–β لاکتام‌های دیگر را فراهم می‌سازد. حرکت AmpC کروموزومی به پلاسمیدها و سپس انتشار آن‌ها به E. coli و Klebsiella pneumonia و نیز همین طور سایر اعضاء فامیل آنتروباکتریاسه‌ها طرح دیگری از مقاومت می‌باشد که کارآیی آزترونام را تهدید می‌کنند . سویه‌های باکتریایی که AmpC کد شونده توسط پلاسمید را بدست می‌آورند. مقاومت به آزترونام و اغلب آنتی بیوتیک‌های –βلاکتام دیگر را کسب می‌نمایند[۲۶]. همچنین، ظهور تدریجی –βلاکتامازهای وسیع الطیف(ESBLs) ، طرح دیگر مقاومت می‌باشد که کارآیی آزترونام را تهدید می‌کند . اغلب ESBLs ‌ها، مشتقات قدیمی ترآنزیم‌های کد شونده پلاسمیدی هستند . که ناحیه فعال آن‌ها دچار موتاسیون شده و هیدرولیز آزترونام و سفالوسپورین‌های طیف گسترده، شبیه سفتازیدیم و سفوتاکسیم در آنها افزایش یافته است . معمول ترین ESBLs‌های شناخته شده، TEM-1 و SHV-1 هستند که ابتدا در E. coli و K. pneumonia شناخته شدند . باوجوداین، این آنزیم‌ها در دیگر جنس‌های آنتروباکتریاسه‌ها و در P.aeruginosa، Burkholeria cepacia و Capnocytophaga ochracea شناسایی شده اند . علاو ه بر ESBLs‌های مشتق از TEM و SHV، تیپ‌های دیگری از ESBLs‌ها از جمله فامیل‌های CTX-M ,OXA ,PER وجود دارد[۲۹]. موتانت‌های آزمایشگاهی با حساسیت کمتر نسبت به آزترونام، نیزگزارش شده اند که از طریق مکانیسم‌های غیر آنزیمی سبب مقاومت می‌گردند. اغلب در این موتانت‌ها کاهش نفوذپذیری نسبت به دارو نشان داده شده است[۲۶].
۱-۱۴-۴-۴- مکانیسم مقاومت نسبت به کارباپنم‌ها
سه مکانیسم مقاومت نسبت به کارباپنم‌هاوجوددارد: هدف تغییر یافته، هیدرولیز دارو و کاهش تجمع دارو به دلیل active efflux and/ or diminished penetration از عرض غشاء خارجی باکتری‌های گرم منفی، انواع زیادی از–βلاکتامازها، آنزیم‌های هیدرولیز کننده کارباپنم‌ها هستند . مهم ترین آنزیم‌های هیدرولیز کننده کارباپنم‌ها، متالو-–βلاکتامازها هستند که همه داروهای –βلاکتام ر ا به جز آزترونام هیدرولیز می‌نمایند و به مهارکنندگان –βلاکتامازدردسترس مقاوم هستند و به عنوان یک کوفاکتور به روی نیازمند هستند . نگرانی اخیر، وقوع و انتشار متالو-–βلاکتامازها ی وابسته به پلاسیمد قابل انتقال می‌باشد . این آنزیم‌ها ابتدا، در ۱۹۹۰ ، گزارش شدند . از دست دادن پورین‌های اختصاصی کارباپنم‌ها OprD در غشاء خارجی همراه با بیان بسیار زیاد AmpC مقاومت نسبت به ایمی پنم و مروپنم را سبب می‌شود. کارباپنم‌ها، القاء کنندگان قوی آنزیم‌های گروه Bush1و متالو-–βلاکتامازها ی کروموزومی Aeromonas hydrophila, Stenotrophomonas maltophilia هستند. استفاده توام کارباپنم‌ها و آنتی بیوتیک‌های –βلاکتام دیگر، به دلیل این خصوصیت، باید جلوگیری نمود زیرا پدیده آنتاگونیسم اتفاق می‌افتد[۲۶].
۱-۱۴-۵- مهار کنندگان –βلاکتاماز
اسیدکلاولانیک اولین مهارکننده –βلاکتاماز ، می‌باشد . این آنتی بیوتیک از جهاتی با پنی سیلین‌ها تفاوت دارد که عدم وجود زنجیره جانبی روی حلقه–βلاکتام ، وجود اتم اکسیژن به جای اتم سولفور و جانشینی hydroxyethylidene روی حلقه oxazolidine از جمله تفاوت این عامل با پنی سیلین‌ها می‌باشند. مهار کنندگان دیگر مثل سالباکتام و تازوباکتام، سولفون‌های نیمه سنتیک پنی سیلانیک اسید می‌باشند. هرسه ترکیب فعالیت ضد میکروبی دارند. یک مهار کننده –βلاکتاماز در ترکیب با آموکسی سیلین، آمپی سیلین، تیکارسیلین و پی پراسیلین، فعالیت آن دارو را در مقابل سویه‌های تولیدکننده –βلاکتاماز، staphylococcuses ، Gonococcus، haemophilus influenzae ، moraxella catarrhalis ، bacteroides ، مانند گونه‌های Klebsiella وE.coli افزایش می‌دهد در حالی که فعالیت آن در مقابل دیگر باسیل‌های گرم منفی، به طور وسیعی، توسط مهارکنندگان –βلاکتاماز بدون تغییر می‌ماند[۲۷].
۱-۱۴-۶- مکانیسم عمل مهار کننده‌های–βلاکتاماز
اسیدکلاولانیک، در آغاز، بعنوان Suicide inhibitor عمل می‌کند و این عمل را از طریق تشکیل یک کمپلکس آسیل–آنزیم با –βلاکتاماز انجا م می دهد که به کاهش فعالیت آنزیم منجرمی گردد . _βلاکتاماز‌های TEM وابسته به پلاسمید در سویه‌های مقاوم به سفتازیدیم Klebsiella pneumonia و E. coli با این عامل غیر فعال می‌شوند، در حالی که –βلاکتامازهای قابل القاء (کلاس یک کروموزومی) در Serratia ، Citrobacter ، Enterbacterو Pseudomonas.spp با کلاولانیک اسید مهار نمی شوند. در بسیاری از باکتری‌ها، سولباکتام به عنوان یک مهارکننده موثر –βلاکتامازهای وابسته به پلاسیمد و کروموزومی می‌باشد . این دارو در مقابل ارگانیسم‌هایی که به دلیل تولید –βلاکتاماز در مقابل –βلاکتام مقاوم می‌باشند، به طور سینرژستیک با پنی سیلین‌ها و سفالوسپورین‌ها عمل می‌کند[۳۰].
تازوباکتام به عنوان یک Suicidal β-lactamase inhibitor عمل می‌کند و به PBP-1و PBP- 2 متصل شده و به تنهایی فعالیت ضد باکتریایی بسیار ضعیفی رادارد [۳۰]. تازوباکتام، فعالیت خوبی در مقابل –βلاکتامازهای پلاسمیدی از جمله برخی از آنزیم‌های کلاس طیف گسترده دارد ولی در مقابل _βلاکتامازهای کروموزومی قابل القاء انتروباکتریاسه‌ها فعالیت ضعیفی دارد[۳۱].
۱-۱۴-۷- بتالاکتامازهای وسیع الطیف(ESBLs)
بتالاکتامازها گروهی از آنزیم‌ها هستند که قادرند حلقه بتالاکتام آنتی بیوتیک‌های بتالاکتام را هیدرولیز کنند[۳۲].
تولید بتالاکتاماز‌ها، اصلی ترین مکانیسم مقاومت نسبت به آنتی بیوتیک‌های بتالاکتام می باشد و بتالاکتاماز‌های مختلفی در طبیعت یافت می شوند [۳۳]. بتالاکتامازها به وسیله ژن‌های واقع شده در روی پلاسمیدها، ترانسپوزان‌ها و کروموزوم باکتریایی کد می شوند[۳۴]. بتالاکتامازهای کروموزومی می تواند به طور القایی و یا به طور ساختاری بیان شوند و زمانی که این ژن‌ها در باکتری‌های گرم منفی در روی پلاسمید‌ها یافت شوند، این آنزیم‌ها، به طور ساختاری بیان می شوند. یک باکتری، می تواند چندین بتالاکتاماز داشته باشد[۳۵].

شکل ۴-۱۲ متوسط شاخص­ های آسیب مقاطع در طبقه دوم را نسبت به جابجایی نسبی بام نشان می­دهد. متوسط شاخص آسیب طبقه دوم نسبت به طبقه اول یکنواختی کمتری را نشان می­دهد؛ شکستگی در منحنی­ها در جابجایی­های نسبی­­ متفاوتی رخ داده است. می­توان گفت در قاب­های با مود زوال کل قاب یا ترکیب قاب و مفصل پلاستیک افزایش متوسط آسیب در طبقه دوم در جابجایی نسبی ­های بالاتری رخ داده است.

P.H. Failure
Frame Failure
Story Failure
Mix (Frame & P.H.)
Mix (Story & P.H.)
شکل ۴- ۱۱ متوسط شاخص­ های آسیب طبقه اول نسبت به جابجایی نسبی تراز بام

P.H. Failure
Frame Failure
Story Failure
Mix (Frame & P.H.)
Mix (Story & P.H.)
شکل ۴- ۱۲ متوسط شاخص­ های آسیب طبقه دوم نسبت به جابجایی نسبی تراز بام
در شکل ۴-۱۳ نیز شکل منحنی­ها هماهنگی چندانی ندارد. نکته قابل ملاحظه در این نمودار بیشتر بودن میزان متوسط آسیب در طبقه سوم برای قاب­هایی است که به نوعی دارای مود زوال قاب (منحنی­های با رنگ سبز و قرمز) هستند.

P.H. Failure
Frame Failure
Story Failure
Mix (Frame & P.H.)
Mix (Story & P.H.)
شکل ۴- ۱۳ متوسط شاخص­ های آسیب طبقه سوم نسبت به جابجایی نسبی تراز بام
شکل ۴-۱۴ بیشینه شاخص­ های آسیب را نسبت به متوسط این شاخص ­ها نشان می­دهد. مشاهده می­ شود که این منحنی­ها تقریباً شکل یکسانی را تکرار می­ کنند. این مسئله می ­تواند از یکسان بودن هندسه همه مدل­ها ناشی شود. علاوه بر این موضوع این نمودار نشان می­دهد که قاب­هایی که به نوعی دارای زوال از نوع سیستم هستند آسیب متوسط بیشتری را متحمل می­شوند.
در شکل ۴-۱۵ متوسط شاخص­ های آسیب طبقه سوم نسبت به متوسط کل شاخص­ های آسیب رسم شده که نشان می­دهد قاب­های با مود زوال ترکیب قاب و مفصل پلاستیک و همین­طور قاب­هایی که دارای مود زوال مفصل پلاستیک هستند اما در لحظه زوال افت مقاومت قابل توجهی نشان داده­اند متوسط آسیب بیشتری را هم در طبقه سوم و هم در کل طبقات متحمل شده ­اند.

P.H. Failure
Frame Failure
Story Failure
Mix (Frame & P.H.)
Mix (Story & P.H.)
شکل ۴- ۱۴ بیشینه شاخص­ های آسیب نسبت به متوسط شاخص­ های آسیب

P.H. Failure
Frame Failure
Story Failure
Mix (Frame & P.H.)
Mix (Story & P.H.)
شکل ۴- ۱۵ متوسط شاخص­ های آسیب طبقه سوم نسبت به متوسط کل شاخص­ های آسیب مقاطع
شکل ۴-۱۶ که متوسط شاخص آسیب ستون­ها را نسبت به متوسط شاخص آسیب تیرها نشان می­دهد به خوبی بیانگر این مسئله است که میزان آسیب ستون­ها نسبت به آسیب تیرها در قاب­های با مود زوال سیستم و یا ترکیب سیستم و مفصل پلاستیک (همین­طور قاب­هایی که در لحظه زوال افت مقاومت قابل ملاحظه­ای را نشان داده­اند) بیشتر است.

P.H. Failure
Frame Failure
Story Failure
Mix (Frame & P.H.)
Mix (Story & P.H.)
شکل ۴- ۱۶ متوسط شاخص­ های آسیب ستون­ها نسبت به متوسط شاخص­ های آسیب تیرها
شکل ۴-۱۷ شاخص آسیب شکل­پذیری قاب­ها را نسبت به جابجایی نسبی تراز بام آن­ها نشان می­دهد. می­توان گفت به طور متوسط قاب­هایی که منحنی آن­ها با رنگ سبز و قرمز نشان داده شده است در جابجایی نسبی کمتری نسبت به سایر قاب­ها شروع به آسیب می­ کنند اما تا زمانی که مقدار شاخص آسیب آن­ها به ۱ برسد قادر به تحمل جابجایی بیشتری هستند، به عبارت دیگر شیب منحنی در این قاب­ها کمتر می­باشد.

P.H. Failure
Frame Failure
Story Failure
Mix (Frame & P.H.)
Mix (Story & P.H.)
شکل ۴- ۱۷ شاخص آسیب شکل­پذیری قاب­ها نسبت به جابجایی نسبی تراز بام
۴-۲-۴- بررسی تأثیر پارامترهای مختلف طراحی، ظرفیتی و رفتاری در نوع زوال قاب­ها
آخرین مرحله از انجام این تحقیق بررسی پارامترهای مختلف طراحی، ظرفیتی و رفتاری در نحوه زوال قاب­ها می­باشد. هدف انتخاب فضایی است که بهترین تفکیک را بین قاب­های با مود زوال مفصل پلاستیک و سایر قاب­ها ایجاد کند. برای این منظور وضعیت قاب در لحظه زوال آن مد نظر قرار گرفته است. بنابراین نمودارهای ایجاد شده به صورت نقطه­ای می­باشند.

از دست دادن یک چیز
به دست نیاوردن مطلوب
اضطراب و نگرانی
تردید و بلاتکلیفی
مشاهده صحنه های تأثیر انگیز
ارتکاب خطا و گناه
سخنان نادرست یا عملکرد نادرست دیگران
نماز در همه این موارد می تواند به نحو معجزه آسایی غم و غصه را برطرف سازد به وسیله نماز انسان می تواند به مرحله ای از معرفت دست یابد که به خاطر از دست دادن هیچ چیزی اندوهگین نشود آنکه خدا را ملک و معبود و خود را عابد و مملوک می داند توجه دارد که ملک و صاحب اختیار چیزی نیست از این رو به خشنودی خدا خشنود و به تقدیر او راضی است آنکه نماز می خواند هرگز به دنبال خواسته های نادرست و نامشروع نخواهد رفت و اگر خواسته اش مشروع است نماز که سراسر دعا و نیایش است به او می آموزد که پیوسته برآورده شدن حاجات و به دست آوردن مطالب خود را از خدا بخواهد و به لطف و کرم او امید بندد کسی که نماز او توانسته است روح امید را در او زنده نگه دارد هیچ گاه ناامید نخواهد شد و مغموم نخواهد گشت یعقوب علیه السلام گفت:
انما اسکو بشئ و حزونی الی الله و اعلم من الله ما لا تعلمون یا بنی ولا تیأسو من روح الله انه لا ییئس من روح الله الا القوم الکافرون.
عرض حال پریشانی و اندوه خود را فقط به خدا می کنم می دانم از خدا آنچه که شما نمی دانید ای پسران من از رحمت خدا نومید نباشید براستی که کسی بجز مردم کافر از رحمت خدا ناامید نمی گردد.
جنبه اکسیری نماز افسانه نیست هنگامی که غم و غصه ها، مانند پاره های شب تار، شما را در بر گرفتند می توانید آن را به تجربه بگذارید برای به دست آوردن این اکسیر لازم نیست هزینه ای بپردازید کافی است چند دقیقه ای وقت خود را برای آن صرف کنید و آن را با توجه و حضور قلب به جا آورید.

نماز توانبخش روح و روان
تحمل سختیها و دشواریها و تلخیها برای آدمیان دشوار است هرگاه امر ناگواری بر ایشان پیش آید بی تابی می کنند و سر و صدا به را می اندازند و چون خیری به آنها برسد و لذتی ببرند حاضر نیستند که دیگران را در سرور و شادی خود سهیم کنند بخل و تنگ نظری می ورزند و مانع خیر می گردند این حالتها حکایت از ناتوانی روح و روان و پستی طبعشان دارد کسانی که پیوسته نماز می خوانند و در نمازهای خود به منبع قدرت و منشأ رحمت توجه دارند و روح خود را به او مرتبط می سازند قدرت روح و روح توکل خود را بالا می برند در برابر سختیها و ناملایمات صبور و مقاوم و به هنگام برخورداری از خیرات دست و دلباز و بخشنده می باشند.
نماز اجازه نمی دهد که روح و روانشان به ضعف و زبونی کشیده شود قرآن تأکید می کند :
فقط نمازگزارانی که پیوسته نماز می خوانند و در نمازهای خود مواظبت دارند صاحب روح و روانی مقاوم و پر توان می گردند و می فرماید :
اذا مسه الشر جزوعاً و اذا مسه الخیر منوعاً الا المصلین الذین هم علی صلوتهم دائمون.
دکتر علی شریعتی که خدا بر او رحمت آورد درباره مطلق نیایش می گوید:
اگر هیچ زبانی از ارزش نیایش سخن نمی گفت جز کلماتی که صحیفه سجادیه را ساخته اند و آثار آن را هیچ جا نمی توانستیم یافت جز در روحی که کلمات صحیفه را ساخته است کافی بود که هر انسان آگاهی نیایش را یکی از نیرومندترین عوامل تلطیف و تکامل روح و عاطفه نوع انسان در تاریخ بشناسد و آن را در تربیت معنوی جامعه بشری دستی اعجازگر ببیند درسی که یک روح وحشی و سخت همان اندازه به آن محتاج است که روح اهلی و نرم روحی که هم معنی دوست داشتن را می فهمد و هم زیبایی اشک را هم می جنگد و هم می داند که سر به زانوی مهربان او نهادن و زیر دستهای نوازشگرش به لذت تسلیم رام بودن از شکوه آدمی نمی کاهد.
نماز امیدبخش ترین عمل
نمازهای روزانه از مصداقهای روشن حسنات  نمازهای روزانه از مصداقهای روشن حسنات و حسنات شوینده سیئات است :
خدای تعالی فرمود : و اقم الصلوه طرفی النهار و زلفاً من اللیل ان الحسنات یذهبن السیئات ذلک ذکری للذاکرین.
نماز را در دو طرف روز و اوایل شب بر پا دار چرا که نمازها بدیها را از میان می برند و می شویند این کار برای پند گیرندگان و یاد کنندگان خدا یاد آوری و تذکر است.
مفسران با توجه به صدر و ذیل آیه و قرینه ای که در آن وجود دارد و همچنین با تکیه بر سخنان معصومین علیهم السلام گفته اند : (مقصود از حسنات در این آیه نمازهای روزانه است).
چون به موجب آیه چهل و پنجم از سوره عنکبوت از فحشا و منکرات باز می دارد و موجب ترک سیئات می شود و در حقیقت بدیها را می زداید و باعث می شود که تدارک و جبران گردند و شسته شوند و چون این آیه از بین رفتن سیئات را به وسیله حسنات (نمازها) مژده می دهد پیامبر اکرم (ص) آن را امیدبخش ترین آیه قرآن معرفی فرمودند و چون موضوع امیدبخش ترین آیه قرآن نماز می باشد جان کلام آن بزرگوار این است که باید نماز را امید بخش ترین کار به حساب آورد.
گاندی می گوید :
دعا و نماز زندگی ام را نجات داده است بدون آن باید از مدتها پیش دیوانه می شدم. من در تجارب زندگی عمومی و خصوصی خود تلخ کامیهای بسیار سخت داشته ام که مرا دستخوش نا امیدی می ساخت. اگر توانسته ام بر این ناامیدیها چیره شوم بخاطر نمازها و نیایشهایم بوده است.
دعا و نماز را مانند حقیقت بخشی از زندگی خود نمی شمارم. فقط بخاطر نیاز و احتیاج شدید روحی آنها را به کار می بسته ام زیرا اغلب خود را در وضع و حالی می یافتم که احتمالاً بدون دعا و نماز نمی توانستم شادمان باشم هر چه زمان می گذشت اعتقاد من به خداوند افزایش می یافت و نیاز من به دعا و نماز بیشتر می شد و بدون آن زندگی برایم سرد و تهی بود.
نماز چگونه ایجاد امنیت روانی می کند؟
آنان که زندگی را پوچ، بی معنی و بی هدف تصور می کنند و آن را رنگ باخته و از دست رفته می بینند به نومیدی، افسردگی، اضطراب، روان پریشی، درون گرایی و انزوا طلبی مبتلا می گردند.
آنان بعلت آنکه برای خود و کار خود قایل به ارزش و ارزش گذاری نمی باشند و قدرتی ماورایی را که ناظر بر اعمالشان باشد قبول ندارند اعتماد به نفس و امنیت روانی خود را از دست می دهند اما نماز دست کم روزی ده بار به نمازگزار می گوید : این جهان آفریننده و پرورش دهنده ای دارد که بر آن نظارت دارد و داور و ارزش گذار کار بندگان خود است.
کوچکترین کار آنان را زیر نظر دارد به آنان نمره می دهد و برای آن درجه ثواب و عقاب معین می کند او مالک روز محاسبه (یوم الدین) است. نمازگزار به یقین میداند که از ذره حساب است و ریزترین کار نیک و بدش بدون پاداش نمی ماند این باور همان چیزی است که به او آرامش جمعیت خاطر و امنیت روانی می دهد گرفتاریهای دنیا، رنج ترک گناه و تکلف عمل به تکلیف را راحت و آسان می کند. اما بی نمازان از خیرات و برکات نماز بی بهره و گرفتار اضطراب و دلهره اند بی خدایان که خود را بی پناه و سرگردان و کارهای خود را بیهوده و بی نتیجه می دانند، مشکلات و مصیبتهای کوچک دنیا آنان را از پا می اندازد زیرا بر این باورند که چیزی را از دست داده اند بدون آنکه در برابر آن چیزی به دست آورند آنان همانند ورشکستگانی هستند که بر خدای روزی رسان توکل ندارند و از شدت غم دق می کنند.
نماز مائده ای آسمانی برای روح بشر
در خبر است که :
الا ان الصلوه مأدبه الله فی الارض قد هناها لأهل رحمته فی کل یوم خمس حسرات.
بدانید نماز غذایی روحی و آسمانی است که خدا برای زمینیان قرار داده است و به تحقیق آن را برای شایستگان رحمت خویش گوارا کرده است خوراکی روحی و روانی که در هر شبانه روز پنج نوبت از آن تغذیه می کنند و رشد می یابند.
و امام علی فرمودند :
الذکر قوت الارواح و مفتاح الصلاح
یاد خدا غذای جانها و کلید خودسازی است.
ویلیام جیمز می نویسد :
اگر نیرویی برای تحمل پیشامدها لازم باشد، در اثر دعا و نماز به دست می آید هرگونه دعا و نمازی نشانه این اعتقاد است که با ارتباط با خداوند نیرویی ملکوتی که غذای روح است بدست می آید همین قدر که به حقیقی بودن این نیروی ملکوتی معتقد شویم دیگر چندان اهمیتی ندارد که بخواهیم بدانیم این نیروی معنوی چگونه است. از نظر مذهب اهمیت در این است که یک نیروی معنوی که تاکنون از ما پنهان بوده است در اثر دعا و نماز به کار می افتد.
نماز سفره پر نعمتی است که خداوند آن را در هر شبانه روز پنج بار برای بندگان خود می گستراند و آنان را به بهره برداری از آن می خواند در این سفره انواع و اقسام غذاها و خوراکی ها وجود دارد و هر کس می تواند بر وفق ذوق و سلیقه و به تناسب صحت و سقم خود از آن استفاده کند مطمئناً آنان که بیمارند نمی توانند بهره کافی از آن ببرند اما آنان که ایمان سالمی دارند به اندازه ظرفیت خود از غذاهای روحی آن ارتزاق و کسب نشاط خواهند کرد. از این روست که پیامبر اکرم فرمودند :
الصلوه قربان کل تقی
نماز برای همه نسلها در همه عصرها درسها و پیامهای آموزنده ای دارد و خاص و عام می توانند از آن بهره ور شوند نماز گنجینه ذکر و رازی است که آن را نهایت نیست و کتاب بی انتهایی است که باید آن را بیشتر و بیشتر مطالعه کرد و درسهای زیادی برای زندگانی این جهان و آن جهان از آن آموخت و سفره پهناوری است که نعمتهای موجود در آن قابل شمارش نیست.
تأثیر نماز و نیایش در تلطیف روح و روان و تعالی آن
نمازی که می خوانیم باید همراه با خشوع باشد و خشوع در نماز به تدریج روح و روان را نرم و لطیف می سازد خشوع در نماز که خشوع در پیشگاه کردگار است باید به گونه ای باشد که مایه رستگاری ابدی گردد چهره، چشم، صورت و حنجره، قلب و روح و خلاصه نمای اندامهای جسمی و قوای روحی انسان باید به حال خشوع باشد به عبارت دیگر همچنان که نماز نباید فقط نماز جسم باشد و روح و روان هم باید همزمان با بدن به نماز بپردازد، خشوع در نماز هم باید خشوع کاملی باشد جسم و روح هر دو باید خاشعانه نماز بگذارند. روح خاشع، همانند آب نرم و لطیف است و هیچ نقشی را در خودش نگه نمی دارد و روحی که دارای قساوت است به دیوار سخت و خشن می ماند که کوچکترین خدشه وارد شده را در خودش حفظ می کند. اگر دست خود را در آب فرو برید و بیرون بیاورید اثری از فرو رفتن دست شما در آن نمی ماند اما اگر میخی را به دیوار فرو کنید و بیرون بیاورید اثر میخ به نحو پایداری در آن می ماند روح کودک که لطیف است کدورتی را در خودش نگه نمی دارد اگر کودکی که روحش بر فطرت سلیم خداداد باقی مانده است از کسی آزرده خاطر شود و قهر کند به زودی آن را به فراموشی می سپارد و اثری از کدورت در روان او نمی ماند و چون چنین است کینه ها، خصومت ها و حسادت ها در او بوجود نمی آید و از رنج این صفات ناپسند در امان می ماند اما روح یک انسان بزرگسال که به انواع گناهان آلوده است و بر اثر تیرگی های گناه سخت و خشن شده است پیشامدها و برخوردهای نامطلوب اثر مخرب و پایداری را در روح او باقی می گذارد.
آثاری که بصورت کینه ها، حسادتها و دیگر مرضهای روحی و اخلاقی بجا می ماند و رشد می یابد.
دعا در چهره مردانی مثل علی زیباست که از شمشیرش مرگ می بارد و از زبانش عاجزانه، ناله و از چشمش اشک، این است که هم انسان متمدن و متفکر غربی از او کوچکتر و پایین تر است و هم آن حکیم عارف شرقی هندی، و او مثل یک عقاب بلند پرواز، با هر دو بال، در ماورای وجود، ماورای تاریخ و ماورای همه ما در پرواز است و با چه قدرتی؟ و کیست که احساس نکند که به همان اندازه خواستن، کرنش، ذلت و عجز انسان در برابر انسان دیگر زشت است و نفرت آور، اظهار خضوع و خشوع و فروتنی و عاجزانه التماس کردن و ستایش و سپاس در برابر پروردگار از انسان غرورآفرینی که مظهر قدرت و دلاوری و خشونت در برابر قدرتهای دیگر است چقدر زیباست؟ زیرا این انسان در برابر معشوق و معبود خود به خضوع و خشوع افتاده است و ستایش و سپاس می گذارد و این نهایت است، آنچه زشت است تملق از قدرت است اما در برابر عشق و دوست داشتن، هر اندازه که انسان خاکسار است خدایی است در مسیر زندگی به میزانی که رشد عقلی، رشد فکری، رشد تکنولوژیک، رشد اقتصادی، رشد نظامی اجتماعی و تسلط بر همه قوانین طبیعت آدمی بخصوص انسان امروز را در دنیا و طبیعت قوی و متمدن می کند و به همان میزان نیز آدمی لطافت روح و زیبایی معنا را از دست می دهد. و در نتیجه آدمی مقتدر دارای یک روح خشن و آدمی حسابگر و دیگر هیچ پرورده می شود. اگر انسانی که در قدرت پیش می رود عشق را و تجلی عشق را نفهمد و خضوع و خشوع و نفی خویش را در برابر عشق، در برابر زیبایی مطلق، در برابر خداوند، احساس نکند به هر میزانی که رشد عقلی و تسلط بر طبیعت پیدا می کند، یک موجود خشن، خشک، فلزی و مصنوعی بار می آید گاه بصورت گرگی در می آید که بیش از همه فلاسفه عاقل است و خطر برای انسان امروز این است.
نماز بزرگترین و محکمترین پناهگاه معنوی

«کارکرد دیگر نمادپردازی درکنش اجتماعی میانجیگری قواعد رفتار، هنجارها و ارزش‌های فرهنگی است و ارزش‌ها از چند لحاظ، ماهیتی نمادی دارند. نخست ازلحاظ اینکه نمادها هستند که رفتار کنشگران را انتقال‌پذیر می‌کند به برکت هنجارها و ارزش‌های مرجعه است که کنش انسانی در نگاه کنشگران دیگر و نیز خود کنشگر در عمل، شفاف می‌شود، زیرا همه می‌توانند در آن معنایی، جهتی و تداومی بیابند.
این هنجارها و ارزش‌ها هستند که برای کنشگر هدف‌ها و وسایلی را عرضه می‌کنند که کنشگر از آن‌ها به‌عنوان راهنما استفاده می‌کند و درعین‌حال به کنش اش هم در نگاه خودش و هم در نگاه کنشگران دیگر معنای خاص می‌دهد(روشه، ۱۳۷۶).

درمجموع ازنظر پارسونز کنش اجتماعی از چهارعنصر زیر تشکیل می‌شود:

1. 1. کنشگر: که می‌تواند یک فرد، یک گروه یا یک جامعه باشد.

1. 1. وضعیت: که شامل اشیاء فیزیکی و اجتماعی است که کنشگر با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کند.

1. 1. نمادها: که باواسطه آن‌ها کنشگر با عناصر متفاوت وضعیت ارتباط پیدا می‌کند و برای هر یک معنایی قایل می‌شود.

1. 1. قواعد، هنجارها و ارزش‌ها: که جهت‌یابی را هدایت می‌کنند، یعنی روابطی را که کنشگر با اشیای اجتماعی و غیراجتماعی محیطش دارد(روشه، ۱۳۷۶).

پارسونز عقیده دارد افراد، هنجارها و ارزش‌ها را درونی می‌کنند و از طریق آن ارزش‌ها و هنجارها جزو اعتقادات درونی، امتیازات شخصی و انتظارات افراد از یکدیگر می‌شود. به نظر پارسونز هرچقدر که ارزش‌ها بیشتر درونی شوند، امکان سازگاری فرد با محیط و شرایط اجتماعی خود افزایش‌یافته و امنیت بیشتری حاصل می‌شود. پارسونز معتقد بود که چهارعنصر تعیین‌کننده‌ی نظم وجود دارد: اقتصاد (ارگانیسم)، سیاست (شخصیت)، نظام اجتماعی (اجتماع) و نظام فرهنگی (فرهنگ).
اقتصاد حوزه تولید و بهره‌برداری است که نمادش ثروت و کارکرد آن تطابق است. سیاست حوزه بسیج و سازمان‌دهی است که شخصیت را در درون تنظیم می‌کند و چیزی که در سطح فرد انگیزه می‌نامیم و سمبل آن قدرت استکه کارکرد آن نیز تحقق اهداف جمعی است. اجتماع حوزه تعاملاتی است که با تعمل احساسات ما شکوفا می‌شود و سمبل آن تعهد و وفاداری است که می‌تواند در جامعه یگانگی و وحدت ایجاد کند. فرهنگ حوزه تفکر است و حوزه تولید اندیشه که نمادش معرفت است.
ازنظر پارسونز برای حفظ و پایداری در هر جامعه:
باید حداقلی از این عناصر چهارگانه وجود داشته باشد.
ایفای کارکرد کند.
ضمن تعامل منطقی از یکدیگر استقلال نسبی داشته باشد. (نجیبی، ۱۳۸۴).
به نظر پارسونز در آنجا که نفع امنیتی کنشگران برجسته می‌شود روابط بین آن‌ها صبغه سیاسی به خود می‌گیرد و سوگیری آن‌ها نسبت به یکدیگر حائز خصلت خاص گرا و عاطفی می‌شود و بالعکس. برای او امنیت به‌عنوان یکی از شاخص‌های سیاست ۴ بعد دارد: امنیت جانی، امنیت مالی، امنیت فکری و امنیت جمعی. (روشه، ۱۳۷۶).
بوزان و ویور
باری بوزان و اولی ویور به‌عنوان تئوریسین‌های بحث امنیت ملی شناخته می‌شوند. این دو اندیشمند در مطالعات خود پی به تفاوت‌های میان امنیت ملی و امنیت اجتماعی برده‌اند.
مقوله امنیت اجتماعی برای اولین بار توسط باری بوزان به‌صورت منسجم موردتوجه قرار گرفت. بوزان امنیت اجتماعی را متفاوت از امنیت دولتی و دیگر وجوه امنیت موردبررسی قرارداد. بوزان ابتدا به تشریح امنیت فردی می‌پردازد: «فرد واحدی غیرقابل تقسیم در مفهوم امنیت است امنیت فردی به تحقیقات حاضر در شبکه روابط و تناقضات بین امنیت شخصی و امنیت دولت ارتباط پیدا می‌کند دولت منشأ تهدید و نیز امنیت افراد است. با توجه به اینکه افراد منبع ناامنی یکدیگر هستند مسئله امنیت فردی ابعاد گسترده‌تر اجتماعی و سیاسی پیدا می‌کند «(بوزان، ۱۳۷۸).
امنیت اجتماعی از نگاه بوزان به قابلیت الگوهای سنتی زبان، فرهنگ، مذهب، هویت و عرف ملی مربوط می‌شود. بوزان با تأکید بر حفظ عناصر اصلی جامعه، تحقق شرایط امن و بدون خطر را برای جامعه میسر می‌داند. (نوید نیا، ۱۳۸۵).
ازنظر بوزان امنیت اجتماعات بشری به پنج مقوله تقسیم می‌شود: «نظامی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی.» (بوزان، ۱۳۷۸).
امنیت اجتماعی ازنظر بوزان به حفظ مجموع ویژگی‌هایی ارجاع دارد که بر مبنای آن افراد خودشان را به‌عنوان یک گروه اجتماعی قلمداد می‌کنند یا به‌بیان‌دیگر معطوف به جنبه‌هایی از زندگی فرد می‌گردد که هویت گروهی او را سامان می‌بخشد. (صمدی، ۱۳۸۴).
بوزان معتقد است که امنیت اجتماعی به مقابله با خطراتی می‌پردازد که به‌صورت نیروی بالقوه یا بالفعل هویت افراد جامعه را تهدید می‌کند. امنیت اجتماعی ازنظر بوزان به حفظ ویژگی‌هایی ارجاع دارد که بر مبنا آن خودشان را به‌عنوان عضو یک گروه اجتماعی قلمداد می‌کنند یا به‌بیان‌دیگر، مربوط به جنبه‌هایی از زندگی فرد می‌شود که هویت اجتماعی او را سامان می‌بخشند؛ یعنی حوزه‌ای از حیات اجتماع که فرد خود را به ضمیر ما متعلق و منتسب می‌داند و در برابر آن احساس تعهد و تکلیف می‌کند. مثل ما ایرانیان، ما زنان، ما مسلمانان. حال هر عامل و پدیده‌ای که باعث اختلال در احساس تعلق و پیوستگی اعضای گروه گردد و درواقع هویت گروه را به مخاطره انداخته تهدیدی برای امنیت اجتماع محسوب می‌شود. بدین‌جهت است که بوزان مفهوم ارگانیکی امنیت اجتماعی را هویت دانسته و امنیت اجتماعی را مترادف امنیت هویت تلقی می‌کند. ویور همسو با بوزان امنیت اجتماعی را عبارت از: توان یک جامعه برای پاسداری از هویت جمعی‌شان در مقابل تهدیدات واقعی یا فرضی می‌داند (نویدنیا، ۱۳۸۵).
از دیدگاه این دو، مرز شخصی بین امنیت ملی و اجتماعی وجود دارد، چنانچه وقتی سرزمین و حاکمیت مورد تعرض و تهدید قرار گیرد، امنیت ملی موضوعیت می‌یابد و زمانی که هویت جامعه‌ای مورد تعرض و تهدید قرار گیرد، امنیت اجتماعی به میان خواهد آمد.
ویور بر ارتباط نزدیک میان هویت، جامعه و امنیت تأکید دارد و خاطرنشان می‌کند که پاسداری و محافظت از هویت در قالب حمایت از گروه‌هایی ممکن می‌گردد که هویت‌سازی را به عهده‌دارند، مانند گروه‌های قومی، نژادی و مذهبی. از دیدگاه ویور جامعه متشکل از افرادی است که در یک سرزمین تحت حاکمیت دولت – ملت زندگی می‌کنند. ویور عقیده دارد گروه‌های بزرگ ساکن در یک سرزمین تحت حاکمیت یک دولت – ملت زندگی می‌کنند. ویور عقیده دارد گروه‌های بزرگ ساکن در یک کشور دارای هویت هستند، یعنی اعضای گروه بر اساس تعلقات (دینی، قومی یا ملی) به یکدیگر پیوند خورده‌اند و به جهت همین اشتراکات میان خود احساس پیوستگی می‌نمایند(نویدنیا، ۱۳۸۵).
زمانی که حیات جامعه در بخش سخت‌افزاری امنیت دچار خطر شود بر عهده امنیت ملی است که با آن مقابله نماید؛ اما زمانی که امنیت جامعه در بخش نرم‌افزاری در معرض چالش قرار گیرد، امنیت اجتماعی با ایجاد حریم برای جامعه از هویت آن دفاع می کند.
به‌زعم بوزان و ویور، امنیت اجتماعی با امنیت دولتی فاصله می‌گیرد و در پی حراست ویژگی‌های نامحسوس و غیرمادی شهروندانی است که در غالب گروه‌های ملی، مذهبی و قومی در جامعه به ایفای نقش می‌پردازند. درواقع پاسداری و حفظ ارزش‌ها و ویژگی‌های حیاتی و بنیادی چنین گروه‌هایی هدف امنیت اجتماعی را تشکیل می‌دهد. این تئوریسین‌ها در کنار امنیت ملی به بازسازی امنیت متکی به گروه‌های بزرگ اجتماعی نظر دارند که به اتکای احساس تعلقی که به سبب مشترکاتی در زبان، آداب و مناسک و غیره فراهم آمده است، حاضر به مقابله با خطراتی هستند که هویت گروهی آنان را خدشه‌دار می کند. (نویدنیا،۱۳۸۵).
نگاه بوزان به امنیت اجتماعی مورد انتقادهای فراوان قرار گرفت. اولی ویور، معتقد است که برداشت بوزان از امنیت اجتماعی، ناقص و سست‌بنیاد است و بوزان امنیت اجتماعی را در قبال امنیت ملی فدا کرده است. به عقیده ویور امنیت اجتماعی در کنار امنیت اقتصادی، سیاسی، نظامی و زیست‌محیطی قابل‌طرح نیست بلکه مفهوم هم‌طراز امنیت اجتماعی، امنیت ملی است، چراکه امنیت اجتماعی در شرایط کنونی مرجع امنیت ملی است. امنیت اجتماعی ناظر بر مبادلات اجتماعی و استفاده از آن‌ها به‌مثابه فرصتی برای اطمینان بخشی و اعتمادسازی است. (نویدنیا، ۱۳۸۲).
نظریه‌های دین‌داری
الگوی دین‌داری گرهارد لنسکی
لنسکی از نخستین افرادی است که الگوی دین‌داری خود را در قالب سنجش ابعاد و شاخص‌های دین‌داری در اوایل دهه ۱۹۶۰ ارائه کرده است. دین ازنظر لنسکی عامل مؤثری است که اندیشه و عمل فرد را حتی در جوامع مدرن متأثر می‌کند. وی برای سنجش این تأثیرگذاری، مهم‌ترین جنبه‌های دین‌داری، یعنی «جهت‌گیری دینی» و « میزان درگیر بودن با گروه‌های دینی» را موردبررسی قرار داده است. لنسکی با بهره گرفتن از رویکردهای اجتماعی و شخصی، بیرونی و درونی، چهار بعد مختلف برای دین‌داری تعریف می‌کند. دو بعدازاین ابعاد، با فعالیت‌های جمعی دین‌داری ارتباط دارند و به فعالیت‌های مشارکتی و نیز فعالیت‌های معاشرتی مشهور شده‌اند. دو بعد دیگر نیز با گرایش‌های گوناگون دینی در ارتباط‌اند که « راست کیشی» و « عبودیتی» نامیده می‌شوند. بررسی‌های اولیه با تأکید بر اهتمام دینی در شهر دیترویت در سال ۱۹۵۸ نشان دادند که بین دو فعالیت دینی مشارکتی و معاشرتی و دو نوع جهت‌گیری راست کیش و عبودیتی رابطه بسیار کمی وجود دارد. وی با تکیه‌بر تحقیقات خود، معتقد است که این چهار بعد، کاملاً جدا و مستقل از هم هستند. لنسکی هریک از ابعاد دین‌داری را این‌گونه شرح می‌دهد: پایبندی معاشرتی مبتنی بر تعامل فرد با خانواده و دوستان و هم‌کیشانی است که با او در دین و فرهنگ دینی سهیم هستند. درحالی‌که پایبندی مشارکتی به مشارکت فرد در انجام فعالیت‌های دینی، به‌ خصوص به‌صورت جمعی اشاره دارد. به عقیده لنسکی، جهت‌گیری عبودیتی یعنی همان ارتباط شخصی انسان دین‌دار باخدا که موجب می‌شود فرد در تصمیمات مهم خود به خواست خدا، به‌طورجدی توجه کند. به نظر وی، دو بعد راست کیشی و عبودیتی فرد را به خود دین متصل می‌کنند و ابعاد مشارکتی و معاشرتی، فرد را به گروه‌های دینی پیوند می‌زند.
لنسکی، راست کیشی را میزان پذیرش نظریه‌های دینی (احکام) و دستورهای مجامع دینی و عبودیت را جهت‌گیری فرد در عرصه خصوصی در عبادت می‌داند. منظور از بعد التزام مشارکتی نیز التزام فرد به چارچوب‌ها و ساختارهای رسمی و جمعی یک دین است که سنجش آن با توجه به متوسط فعالیت‌های نیایشی و فعالیت‌های رسمی عبادتی میسر می‌شود. لنسکی الگوی دین‌داری خود را از آزمون بر کاتولیک‌ها، پروتستان‌ها و یهودیان به دست آورده است و یافته‌های پژوهش وی با ساختار و محتوای دینی این سه‌شاخه از دین‌داران منطبق است. (شجاعی زند، ۱۳۸۲).
الگوی دین‌داری گلاک و استارک
سرآغاز ظهور دیدگاه‌های مبتنی بر چندبعدی بودن دین‌داری، اوایل دهه ۱۹۶۰ است. دهه ۱۹۷۰ مطالعات سنجش دین‌داری دستخوش تغییراتی شد که روش‌ها و فن‌های جدیدی در این‌گونه مطالعات به کار گرفته شد. در این دهه، دین‌داری یا اهتمام دینی به اعتقاد و رفتارهای انسان که در ارتباط با ماور الطبیعه و ارزش‌های غایی قرار دارد، اطلاق می‌شد. در این زمان، دین‌داری شامل اعتقادات و رفتارهای نهادینه و غیر نهادینه بود که شامل فرقه‌های وابسته به کلیسا یا مستقل از کلیسا می‌شد.
چارلز گلاک طی دو دهه ۵۰-۶۰ میلادی در تلاش برای فهم و تبیین دین در امریکا بود. وی بحث ابعاد التزام دینی را در این کشور زنده کرد و با همکاری رادنی استارک در سال ۱۹۶۵، به شرح و بسط الگوی جدیدی از دین‌داری پرداخت. هدف اصلی آن‌ها، عموماً درک شیوه‌های گوناگونی بود که مردم با توسل به آن، خود را مذهبی تلقی می‌کردند. گلاک و استارک بر این عقیده بودند که به‌رغم آنکه ادیان جهانی در جزییات بسیار متفاوت‌اند، اما دارای حوزه‌های کلی هستند که دین‌داری در آن حوزه‌ها و یا ابعاد - جلوه‌گر می‌شود.
آن‌ها برای دین‌داری چهار بعد اصلی « عمل»، « باور»، « تجربه»، « دانش یا معرفت» را تحت عنوان ابعاد عمومی الزام دینی مطرح کرده‌اند. این ابعاد چندگانه، در سطح مقیاس‌های اولیه به پنج شاخص یا مقیاس تقسیم‌شده‌اند که افزایش آن، ناشی از تفکیک بعد عمل به دو بخش شاخص مناسکی و عبادی است. در مقیاس ثانویه، شاخص‌ها درنهایت به هشت عدد افزایش‌یافته است که شاخص‌های ناظر به روابط اجتماعی دین‌دار آن‌هم آن به‌اضافه شده است.
نظر به اینکه ابعاد دین‌داری موردنظر گلاک و استارک بانام‌های مختلف، اما محتوای یکسان، مورداستفاده الگوهای بعدی قرار گرفته‌اند و هم اینکه عمده تأکید این نوشتار در بررسی ابعاد دین‌داری بر الگوی دین‌داری آن‌ها استوار است، ازاین‌رو، تشریح هریک از این ابعاد ضروری است:
-بعد باور: آن چیزی است که انتظار می‌رود پیروان یک دین بدان اعتقاد داشته باشند. گلاک و استارک این باورها را در هر دین به سه نوع تقسیم کرده‌اند:« باورهای پایه‌ای مسلم که ناظر بر شهادت به وجود خدا و معرفی ذات و صفات اوست. باورهای غایت‌گرا که هدف و خواست خدا از خلقت انسان و نقش او درراه نیل به این هدف است. باورهای « زمینه‌ساز» که روش‌های تأمین اهداف و خواست خداوند و اصول اخلاقی را که بشر برای تحقق آن اهداف باید به آن‌ها توجه کند، در برمی‌گیرد.» گلاک و استارک بعد باور یا عقیدتی را بعد ایدئولوژیکی هم نامیده‌اند.
-بعد مناسکی (عمل): نظام اعتقادی در هر دینی وجود دارد، اما این اعتقادات به‌صورت مناسک نمود عینی می‌یابند. «تمام ادیان بنا بر اقتضای نوع الهیات خود، نحوه‌ی خاصی از عمل و زیست را بر مؤمن الزام می‌کنند… که همان عمل دینی است. این عمل خواه‌ناخواه، در پرتو نظام فقهی و اخلاقی سامان می‌پذیرد.» بعد عمل یا مناسک، اعمال دینی مشخصی نظیر عبادت‌های فردی، نماز، روزه، صدقه، زکات و … را در برمی‌گیرد. گلاک و استارک در تشریح بعد مناسکی بر این نکته تأکید کرده‌اند که در عملیاتی کردن این بعد، علاوه بر مشارکت در فعالیت‌های مناسکی، تفاوت‌های مربوط به ماهیت یک عمل و معنای آن عمل نزد فاعلان آن نیز بررسی می‌شود. ازنظر امیل دورکیم، تمامی مناسک و اعمال دینی در ادیان « کارکرد اجتماعی دارند و هدف آن‌ها زنده نگه‌داشتن حس تعلق به گروه و مواظبت از اعتقاد و ایمان است.»
- بعد تجربه: تجربه دینی با احساسات، تجربیات و درون فرد دین‌دار مرتبط است. احساسات و عواطف دینی وجه عالی‌تری از دین‌داری است که کاملاً قلبی و درونی بوده و برخلاف مناسک و مراسم آیینی نمود بیرونی ندارد. دین‌دارانی که این بعد را کسب می‌کنند، « مخلص» نامیده می‌شوند.
درواقع تجربه « واقعه‌ای است که شخص خواه به‌عنوان عامل و خواه به‌عنوان ناظر، آن را تجربه کرده و نسبت به آن آگاه و مطلع است. تجربه دینی را غیر از تجربه‌های متعارف می‌دانند، یعنی شاخص متعلق به این تجربه یا وجود حضوری مافوق طبیعی دارد یا آن را موجودی می‌انگارد که به نحوی باخدا مربوط است و یا آن را حقیقتی غایی می‌پندارند، حقیقتی که توصیف‌ناپذیر است.
گلاک و استارک تجربه دینی را چندین نوع می‌دانند: تأییدی: حس مؤدت و تأیید به وجود خدا؛ ترغیبی: گزینش آگاهانه خدا و اشتیاق به او؛ شیدایی: حس صمیمیت و شور و وجد نسبت به خدا؛ وحیانی: مورد اعتماد خدا واقع‌شدن و کارگزار و فرستاده خداوند بودن.
-بعد دانش: بعد معرفتی، عقلانی یا دانش با بعد عقیدتی بسیار نزدیک است. تفاوت این دو بعد، مربوط به آگاهی و شناخت در اعتقادات در بعد دانش است. معرفت دینی، آگاهی به متون دینی است که می‌تواند الگویی برای باور، عمل و تجربه دینی باشد. ازنظر گلاک و استارک، بعد معرفتی در ارتباط با مطالبی است که مردم از طریق عالمان دینی درباره مذهب می‌آموزند.
-بعد پیامدی: این بعد، به دلیل بیشترین انتقادات، در میان ابعاد الگوی دین‌داری گلاک و استارک پس از مدتی حذف شد، ازجمله این‌که بعد پیامدی فی‌نفسه پیامد دین‌داری است، به اعمالی گفته می‌شود که از عقاید، احساسات و اعمال مذهبی ریشه می‌گیرد و از ثمرات و نتایج ایمان در زندگی و کنش‌های بشر است. این بعد، نقش چندانی در جهت‌گیری انسان ندارد، بلکه خود، تابع ساختارهای اجتماعی است. ازنظر این دو محقق، « بعد پیامدی جدا از سایر ابعاد قابل‌بررسی نیست. رفتارهای دینی می‌توانند در معنای پیامدی سنجه‌ای از دین‌داری باشند که منجر به استواری ایمان مذهبی می‌شود. آنجا که منجر شود تا از باور، اعمال، تجربه و دانش دینی پیروی شود.»
الگوی دین‌داری گلاک و استارک، از نخستین الگوهایی است که بسیاری از الگوهای دین‌داری بعدی، ابعاد خود را از آن وام گرفته‌اند. در ایران‌ هم الگوی شناخته‌شده است که در برخی تحقیقات سنجش دین‌داری به‌عنوان چارچوب نظری مبنا، مورداستفاده قرارگرفته است. الگوی گلاک و استارک پس از طراحان خود، بیشترین نقد و اصلاحات را داشته است. (شجاعی زند، ۱۳۸۲).