لایه تراکم جمعیتی
منطقه یک با دارا بودن جمعیتی حدود ۱۷۵۲۷۷ نفر، با توجه به استاندارد موجود که باید برای هر پنجاه‌هزار نفر یک ایستگاه آتش‌نشانی وجود داشته باشد، نیاز به سه الی چهار ایستگاه دارد. شکل ۴-۳ تراکم جمعیت در سطح منطقه یک را نشان می‌دهد. همان‌طور که مشاهده می‌شود بیشترین پهنه تراکمی جمعیت را طبقه صفر تا ۱۰۰ نفر در هکتار را در برگرفته است. این طبقه بیشتر مناطق غیرمسکونی را شامل می‌شود. در مرتبه بعدی پهنه ۱۰۰ تا ۵۰۰ نفر در هکتار می‌باشد. کمترین پهنه تراکمی جمعیت نیز طبقه ۵۰۰۰ تا ۱۹۰۰۰ نفر در هکتار را پوشش می‌دهد که شامل آپارتمان‌های چندین طبقه است. مطابق جدول ۴-۴ که بر اساس نظرات کارشناسان انجام‌شده، با افزایش تراکم جمعیت وزن اختصاصی به آن زیرمعیار نیز بیشتر می‌شود. به عبارتی به طبقه تراکم جمعیتی بالاتر بیشترین وزن و به کلاس با حداقل تراکم جمعیت، کمترین وزن (۰۴/۰) داده‌شده است.
شکل ۴-۳- نقشه تراکم جمعیتی منطقه یک
لایه نزدیکی به مراکز اداری
ادارات دولتی از مجموعه کاربری‌هایی است که در ساعاتی از روز با پیک ترافیکی روبه‌رو هستند؛ بنابراین برای مجاورت ایستگاه با چنین کاربری‌هایی باید محدودیت‌های فاصله‌ای قائل شد. از طرفی ادارات به دلیل سروکار داشتن با مواد قابل اشتعال مانند کاغذ و احتمال بروز خطر آتش‌سوزی، نباید ایستگاه آتش‌نشانی فاصله زیادی داشته باشد. فاصله ایستگاه‌های منطقه یک تا مراکز اداری حدود ۶۰۰ الی ۸۰۰ متر است که نسبت به این کاربری به‌طور مناسب جانمایی شده‌اند. شکل ۴-۴ نقشه فاصله از مراکز اداری و موقعیت ایستگاه‌های منطقه را نمایش می‌دهد.
شکل ۴-۴- نقشه نزدیکی به مراکز اداری
لایه نزدیکی به مراکز آموزشی
یکی از اصول مکان‌یابی کاربری‌های زمین جلوگیری از ایجاد اخلال و مزاحمت کاربری‌ها برای یکدیگر و کمک به افزایش کارایی عملکردی آن‌ها در مجاورت یکدیگر است. کاربری خدمات ایمنی و آتش‌نشانی به دلیل ماهیت و نوع فعالیت جاری در آن‌که با سروصدای نسبتاً زیاد و سرعت حرکت بالا و نیاز به فضای باز برای حرکت سریع در شبکه معابر مشخص می‌شود نمی‌تواند در کنار برخی کاربری‌ها قرار گیرد. مراکز آموزشی که نیاز به سکوت و آرامش دارند، نمی‌توانند در نزدیکی پایگاه آتش‌نشانی به فعالیت مناسب بپردازند. ازاین‌رو در مکان‌یابی ایستگاه جدید این اصل رعایت شد. ایستگاه‌های موجود نیز بافاصله‌ی ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ متری از این مراکز قرار دارند (شکل ۴-۵).
شکل ۴-۵- نقشه نزدیکی به مراکز آموزشی
لایه نزدیکی به مراکز درمانی
مراکز درمانی از قبیل درمانگاه و بیمارستان نیز همانند مدارس و آموزشگاه‌ها به سکوت و آرامش جهت رفاه حال مردم‌دارند. به همین دلیل از احداث ایستگاه‌های آتش‌نشانی در ۵۰۰ متری این مراکز خودداری می‌شود. لذا در برنامه‌ریزی برای مکان‌یابی پایگاه آتش‌نشانی، می‌بایست به این امر توجه داشت. شکل ۴-۶ نقشه فاصله از مراکز درمانی به همراه موقعیت ایستگاه‌های موجود منطقه را نشان می‌دهد. همان‌طور که مشاهده می‌شود ایستگاه واقع در بلوار امام خمینی در فاصله حدود ۶۰۰ متری و ایستگاه مستقر در بلوار امام حسین بافاصله حدود ۸۰۰ متری از مدارس قرارگرفته است.
شکل ۴-۶- نقشه نزدیکی به مراکز درمانی
لایه نزدیکی به مراکز تجاری
با توجه به وجود کاربری‌های عمده تجاری در منطقه یک و هزینه‌هایی که این کاربری‌ها به بافت اعمال می‌کنند، وضع عوارض اختصاصی امداد و نجات بر روی این‌گونه کاربری‌ها ضروری به نظر می‌رسد. در جنوب منطقه و به‌ویژه در طول بلوار امام خمینی (ره) تراکم کاربری تجاری مشاهده می‌شود و نیاز به تأمین ایمنی بیشتری احساس می‌شود. شکل ۴-۷ نقشه فاصله از کاربری تجاری را نشان می‌دهد که در محیط GIS به فواصل نزدیک‌تر ارزش بیشتری داده شد.
شکل ۴-۷- نقشه نزدیکی به مراکز تجاری
لایه نزدیکی به شبکه ارتباطی
محل مناسب ایستگاه آتش‌نشانی معمولاً در محل تلاقی چند خیابان و در نقاطی تعیین می‌شود که حجم ترافیک مانع حرکت خودروها و تیم آتش‌نشانی نگردد. قرارگیری ایستگاه‌ها در مجاورت بزرگراه‌ها و خیابان‌های اصلی درجه‌یک به‌ویژه تقاطع‌های اصلی از عوامل مثبت مکان‌یابی خواهد بود (پرهیزگار، ۱۳۸۳). چراکه از این طریق سرعت عکس‌العمل ایستگاه‌ها تا حد زیادی بیشتر می‌شود. شکل ۴-۸ نقشه فاصله از معابر اصلی را نشان می‌دهد. در این نقشه فواصل از معابر درجه‌یک در پنج کلاس تعریف‌شده که کلاس اول (۱۰۰ – ۰ متر) بیشترین ارزش را دارد. هر چه فاصله از شبکه ارتباطی درجه‌یک بیشتر شود، وزنی که به آن طبقه تعلق می‌گیرد، کمتر است.
شکل ۴-۸- نقشه نزدیکی به شبکه ارتباطی اصلی
لایه پوشش عملکردی
در محیط GIS با بهره گرفتن از تحلیل Buffer شعاع عملکرد ایستگاه‌های آتش‌نشانی تعیین گردید. با توجه به شعاع عملکرد استاندارد در ایران برای رسیدن خودروهای آتش‌نشانی به محل حریق با سرعت ۳۵ کیلومتر در ساعت را پنج دقیقه می‌باشد که بااین‌وجود هر ایستگاه ۹/۲ کیلومتر را پوشش می‌دهد. در منطقه یک دو ایستگاه وجود دارد که شعاع عملکرد آن‌ها در شکل ۴-۹ آمده است. همان‌طور که مشاهده می‌شود بخش‌هایی از شمال شرقی ، غرب و جنوب غربی منطقه در خارج از پوشش عملکردی استاندارد قرار دارد. ازآنجاکه اولویت مکان‌یابی سایت جدید به مناطق خارج از شعاع عملکردی ایستگاه‌های موجود داده می‌شود، بنابراین با افزایش فاصله از ایستگاه موجود ارزش مناطق بیشتر می‌شود و به‌طوری‌که بیشترین وزن به مناطق خارج از عملکرد ایستگاه‌های موردمطالعه اختصاص می‌یابد. در اینجا به فاصله‌ی ۳۰۰۰-۲۰۰۰ متری وزن ۳۲/۰ و فاصله‌ی ۵۰۰۰-۳۰۰۰ متری ارزش ۳۶/۰ تعلق گرفت.
شکل ۴-۹- نقشه شعاع عملکرد ایستگاه‌های آتش‌نشانی
لایه محدودیت احداث ایستگاه‌های آتش‌نشانی
لایه محدودیت از نقشه کاربری اراضی منطقه استخراج گردید. بدین‌صورت که در محیط به زمین‌های بایر و خالی از کاربری، ارزش یک و سایر کاربری‌های شهری ارزش صفر داده شد که جزء نواحی غیرقابل احداث هستند. این محدودیت‌ها از نوع محدودیت بولین محسوب می‌شود. شکل ۴-۱۰ نشان‌دهنده‌ی نواحی دارای محدودیت منطقه موردمطالعه می‌باشد.
شکل ۴-۱۰- نقشه محدودیت استقرار ایستگاه آتش‌نشانی
مکان‌یابی ایستگاه‌های آتش‌نشانی با بهره گرفتن از منطق فازی
پارامترهای موجود در مکان‌یابی تا حدود زیادی ماهیت فازی دارند. مثال روشن این موضوع، فاکتورهایی می‌باشند که مربوط به فاصله مناسب از برخی عوارض موجود هستند. برای این فاکتورها مجموعه‌های فازی تعریف می‌شود که در آن‌ها هر پیکسل به‌عنوان عضوی از این مجموعه با توجه به فاصله‌ای که از عارضه دارد درجه عضویت متفاوتی به خود می‌گیرد. نوع عملگر مورداستفاده نیز بستگی به نحوه تأثیرپذیری فاکتورها از یکدیگر و یا اثر نهایی افزایشی یا کاهشی عملگر روی مجموعه پارامترها دارد.
نقشه‌های مربوط به مدل فازی
نقشه‌های فاکتور فازی برای معیارهای موردبررسی تشکیل گردیدند. نقشه فاکتور فازی هر عارضه به‌گونه‌ای تهیه‌شده است که مقدار هر واحد مکانی بر روی آن نشان‌دهنده میزان مناسب بودن مکان مربوطه جهت احداث ایستگاه‌های آتش‌نشانی، از دیدگاه فاکتور موردنظر باشد. رسیدن به موفقیت در به‌کارگیری ریاضیات فازی در کاربردهای مختلف تا حد زیادی به تعریف توابع عضویت مناسب بستگی دارد. با توجه به تأثیر عوامل مختلف در مکان‌یابی ایستگاه‌های آتش‌نشانی و نیز وضعیت داده‌های موجود مربوط به آن‌ها دو نوع تابع عضویت در نظر گرفته شد.
تابع نوع اول
از این تابع در تهیه نقشه‌های فاکتوری استفاده شد که در آن‌ها درجه تناسب مکان‌های مختلف جهت احداث ایستگاه‌های آتش‌نشانی با توجه به نقشه عامل مربوطه به‌صورت تدریجی و پیوسته تغییر می‌یابد. به‌طورکلی عوامل مربوط به فواصل و نیز پدیده‌های پیوسته را می‌توان با این تابع مدل کرد. به‌عنوان‌مثال در نقشه فاکتور معابر اصلی، با افزایش فاصله از این خطوط، درجه تناسب به‌تدریج کاهش می‌یابد.
فازی‌سازی لایه‌های اطلاعاتی
جهت به دست آوردن نقشه‌های فازی در نرم‌‌افزار ArcGIS10 در قالب تحلیل Fuzzy Membershship از ابزار Spatial Analyst Tools استفاده گردید. ابتدا برای هر یک از لایه‌های موجود، نقشه فاصله تهیه شد. نوع تابع عضویت لایه‌ها از نوع خطی است. به دلیل اینکه از تغییرات فاصله جهت پیدا کردن مکان مناسب استفاده می‌شود؛ بنابراین لایه به‌دست‌آمده، لایه‌ای است که مقادیر لایه ورودی را به مقادیر بین صفر و یک تبدیل کرده است. در این صورت مناطقی که دارای درجه عضویت یک یا نزدیک به آن رادارند از ارزش بیشتری برخوردارند و بالعکس مناطقی که درجه عضویت صفر یا نزدیک به صفر می‌گیرند، کمترین ارزش رادارند. جدول ۴-۵ انواع لایه‌های اطلاعاتی موردبررسی و نوع تابع مدل فازی مربوط به آن را نشان می‌دهد. در زیر نقشه‌های فازی این لایه‌ها آمده است (شکل‌های ۴-۱۱ تا ۴-۱۸).
جدول ۴۴-۵ نوع تابع فازی جهت استانداردسازی نقشه‌های معیار در منطق فازی
| نام تابع فازی | نوع تابع فازی | نام معیار (لایه‌ی نقشه) | ردیف |
| Sigmodial | کاهشی | فاصله از مراکز آموزشی (متر) | ۱ |
| Sigmodial | کاهشی | فاصله از مراکز اداری (متر) | ۲ |
| Sigmodial | کاهشی | فاصله از مراکز صنعتی (متر) |
