۲-۲-۱۲-۲ اضطراب

 

علائم و نشانه های اضطراب در بیش از ۸۰ درصد بیماران مبتلا به HIV مثبت دیده می‌شود. واکنش‌های اضطرابی به دلایل متنوعی ممکن است ایجادشده و توسعه یابند. این دلایل از نگرانی‌های بیمار ‌در مورد عفونت HIV، درمان و مراقبت از آن و مرگ خود به علت این بیماری تا دلایلی غیر مرتبط با HIV از جمله فشار روانی‌های روزمره‌ زندگی، مشکلات خانوادگی و مسائلی نظیر این را شامل می‌شود. در مواردی، فرد در گذشته سابقه یک اختلال اضطرابی را داشته و در جریان ابتلا به عفونت با HIV، اختلال اضطرابی مجدداً خود را نشان می‌دهد. اختلال اضطرابی انواع مختلفی دارد و اختلال هراس، اختلال اضطراب منتشر، اختلال وسواسی جبری، اختلال استرس پس از سانحه با شیوع قابل توجهی در بیماران مبتلا به عفونت با HIV دیده می‌شود (بایر و پاهریا، ۲۰۰۸؛ نقل از سلگی و همکاران، ۱۳۸۶). نوع دیگری از اضطراب که به عنوان اضطراب وجودی در بیماران مبتلا به بیماری‌های خاص مطرح می‌شود اضطراب ناشی از مرگ خود توسط بیماری، نابودی زندگی و در نتیجه بی­معنا شدن زندگی است.

 

۲-۳ مبانی نظری نشانگان افت روحیه

 

۲-۳-۱ اضطراب­های وجودی

 

زمانی که حادثه تهدیدکننده‌ای سبک زندگی آرام فرد را مختل می‌کند، وی با هسته مرکزی وجودی خود مواجه می‌شود (استیونز^[۶۹]، ١٩٩٢) و نگرانی‌های وجودی که با آگاهی فرد از مرگ و خطر بالقوه تهدیدکننده به وجود می ­آید، می‌تواند منبع قابل‌توجه آزردگی در افرادی باشد که با بیماری‌های تهدیدکننده زندگی دست به گریبان هستند (هنوک^[۷۰] و دنیلسون^[۷۱]، ٢٠٠٩، لیانگ^[۷۲] و اسپلن^[۷۳]،٢٠١٠). بر اساس دیدگاه وجودی، رویارویی هر انسانی با مسلمات هستی^[۷۴] و دلواپسی‌های غایی که از ویژگی‌های درونی قطعی و گریزناپذیر هستی انسان در جهان آفرینش به شمار می‌آیند، اضطراب‌آور‌است. سازه‌های عمیقی که ریشه در هستی انسان دارند و حقایق زندگی را می‌سازند: مرگ و نیستی، مسئولیت و آزادی، معنا و پوچی و تنهایی. هر یک از ما سخت نیازمند جاودانگی، استواری، همزیستی و الگویی برای سرمشق قرار دادن هستیم و با این وجود، همگی باید با مرگ ناگزیر، بی­پایگی، تنهایی و پوچی روبرو شویم (یالوم،۱۹۸۰/۱۳۹۰).

 

از آنجایی که اضطراب ویژگی هستی شناختی هر فردیست که در رابطه با تهدید نیستی در وجود ما ریشه دوانیده، لذا پذیرش آزادی و آگاهی از متناهی بودن، ناگزیر موجب اضطراب می‌شود. در واقع اضطراب چیزی نیست که داشته باشیم، بلکه چیزی است که هستیم (می،۱۹۷۷؛ نقل از پروچاسکا و نورکراس،۱۹۵۷/۱۳۸۹).

 

توجه نظر به نگرانی‌های وجودی در این بیماران از این مفهوم ناشی می‌شود که بیماری تداعی گر مرگ و بیماری پیش‌رونده است و ‌بنابرین‏ جرقه‌ای^[۷۵] برای برانگیختن ترس‌های وجودی محسوب می‌شود (استرانگ^[۷۶]،١٩٩۷). در واقع بیماری مرگ نزدیک است»، در اینجا است که پرسش‌های وجودی^[۷۷] آغاز می‌شود (وستمن^[۷۸]، برگنمار^[۷۹]، اندرسون^[۸۰] ، ٢٠٠۶). چرا من؟ ممکن است برای بهبودی‌اش شروع به دعا و نیایش بکند چرا که همچنان در مرحله انکار بیماری و موقعیتش به سر می‌برد. از آنجایی که به دعا و درخواستش برای شفا یافتن پاسخی داده نمی‌شود، سؤالات دیگری پرسیده می‌شود: «آیا خدا داره منو به خاطر گناه های گذشته ام تنبیه و مجازات می کنه؟ آیا خدا اصلا نگران من هست؟ آیا خدا قدرت داره که تغییری توی وضعیت من به وجود بیاره؟» (کوئنیگ^[۸۱]، ۲۰۰۴). در اینجا دیدگاهش ‌در مورد خود و جهان به چالش کشیده می‌شود، چرا که شکافی بین اطلاعات نهفته در منبع فشار زا از یک طرف و انتظارات و باورهای مثبت افراد ‌در مورد جهان از طرف دیگر به وجود می‌آید (لیپور،۲۰۰۱؛ نقل از کرنان^[۸۲] و لیپور^[۸۳]، ۲۰۰۹).

 

نکته اصلی اینجا است که این نگرانی‌ها و اضطراب‌های وجودی در کوتاه مدت کاملاً طبیعی و قابل انتظارند و پیامد بهنجار مقابله با رویدادهای بالقوه آسیب­زا محسوب می­شوند (کالهون^[۸۴] و تدسچی^[۸۵]، ۱۹۹۹؛ نقل از فوریندر^[۸۶] و نوربرگ^[۸۷]، ۲۰۱۰)؛ اما برخی بیماران در دام این پرسش‌ها و نگرانی‌ها گرفتار می­شوند و در واقع بدون کمک اطرافیان و مخصوصاً درمانگران نمی‌توانند معانی موثقی برای آن‌ ها بیابند، چرا که نمی‌توانند با تکیه بر باورهای معنوی و معانی اصیل خودشان با این پرسش‌ها مواجه شوند (کوئنیگ، ۲۰۰۴)؛ ‌بنابرین‏ در حالی که اضطراب وجودی پاسخ صادقانه به نیستی است، اضطراب روان رنجور پاسخ بدلی و نا اصیل به هستی محسوب می‌شود. در واقع اضطراب وجودی پیامد هوشیاری است و تنها دفاع علیه آن دروغ‌گویی هوشیار است که اساس آسیب روانی بوده و به اضطراب روان رنجور می‌ انجامد (پروچاسکا و نورکراس، ۱۹۵۷/۱۳۸۹).

 

۲-۳-۲ آزردگی‌های وجودی و مظاهر آن

 

آزردگی وجودی محصول تجربه رویدادهای زندگی حاوی معانی اندک و یا فقدان معنا است (لی^[۸۸]، کوهن^[۸۹]، ادگار^[۹۰]، لایزنر^[۹۱] و گاگنو^[۹۲]،۲۰۰۶). یافته­ ها نشان داده ­اند رنج و آزردگی وجودی در مواجهه با بیماری‌های تهدیدکننده زندگی، یکی از وضعیت­های ناتوان‌کننده و طاقت فرساست (اسکریبر^[۹۳]، بروس^[۹۴] و بوستون^[۹۵]، ٢٠١١) و نتایج پژوهش­های قبلی نشان می­ دهند که وقوع آن در بین جمعیت بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته (مولن^[۹۶] و همکاران، ٢٠٠۹)، بیماران مبتلا به سرطان در حال درمان سرپایی (لی و همکاران، ٢٠١١) و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن و سخت درمان (وهلینگ و همکاران، ٢٠١٢)، در طی تمام مراحل بیماری احتمال بالایی دارد و یکی از جنبه‌های قابل تأمل مراقبت‌های روان‌شناختی محسوب می‌شود.

 

وهلینگ و همکاران (۲۰۱۲) در بررسی رابطه میزان پیشرفت تومور و مشکلات جسمی در تبیین آزردگی وجودی در بیماران مبتلا به سرطان در مطالعه‌ای طولی در بین ۲۷۰ بیمار مبتلا به سرطان ‌به این نتیجه رسیدند که خطر آزردگی وجودی در این دسته از بیماران به دلیل مواجهه با استرسورهای وجودی مختلف در سراسر مراحل بیماری وجود دارد.

 

مطالعه‌ای در ژاپن نشان داد، تعداد قابل توجهی از بیماران بدخیم مبتلا به سرطان، رنج و آزردگی وجودی آشکار داشتند و آزردگی‌های وجودی عمومی مثل آزادی، بی‌معنایی، ناامیدی، سربار دیگران بودن، فقدان نقش‌های کارکردی اجتماعی، بسیار رایج بود (موریتا^[۹۷]، تی سونودا^[۹۸] و اینوی^[۹۹]، ٢٠٠٠).

 

در ارتباط با سایر مظاهر آزردگی وجودی کرنان و لیپور (۲۰۰۹) بیان داشتند که مخمصه وجودی دوره‌ای ست که مشخصه آن آزردگی هیجانی قابل‌توجه، نگرانی ‌در مورد سلامت شخصی و امنیت، حسرت نسبت به گذشته و اشتغال فکری ‌در مورد مسائل زندگی و مرگ است.

 

وهلینگ و همکاران (۲۰۱۰) معتقدند احساس گناه وجودی شامل حسرت خوردن در رابطه با به اتمام نرساندن و تکمیل نکردن بالقوه های فردی و از دست دادن امکانات و موقعیت‌ها برای خلق معنای شخصی در زندگی ست و معتقدند در صورتی که احساس گناه وجودی باقی بماند و با توجه به تغییرات ناشی از بحران بیماری، معنا خلق نشود؛ ممکن است آزردگی را به همراه داشته باشد.

 

۷-پاداش دادن به دیگران هنگامی که از او تعریف می‏ کنند، بارها هنگامی که شخصی از یک فرد فاقد جرئت‏ورزی تعریف می ‏کند، آن فرد تعریف را انکار می ‏کند و آن را مسخره می کند. چنین افرادی نیاز دارند که بیاموزند در مقابل تعریف هایی که از آنان می شود، یک جمله ی ساده «متشکرم» را که به طور مناسبی ارئه می شود، بیان کنند. انکار کردن باعث بی احترامی به فرد مقابل و ناراحتی وی می شود.

 

۸-امتناع از تاکیید عقاید دیگران به منظور عادت کردن به بحث و جدل با آن ها، به نظر می‌رسد که بسیاری از مردم دوست دارند با افرادی که فاقد جرئت‏ورزی هستند، بحث و جدل کنند و آن را به عنوان یک بازی ساده تلقی می‏ کنند. ‌بنابرین‏، این افراد نیاز دارند که آموزش ببینند، در پایان مکالمه‏های خود اظهار نظری کنند، مثلا « من مطمئنم در این مورد می‌توانیم یک زمان دیگر بحث کنند، در حال حاضر من نمی توانم افکارم را تغییر دهم، فکر می‏کنم تو هم همینطور باشی».

 

۹-برقرا کردن تماس چشمی با دیگران و نگاه کردن به چشمان طرف مقابل، یکی از اساسی ترین مهارت های رفتارهای جرات ورزانه است.

 

۱۰-پاسخ ضد ترس، افراد اغلب نیاز دارند که تشویق شوند و آموزش ببینند کارهایی را انجام دهند که ترس و اضطراب را در آن ها بر می انگیزاند. ‌بنابرین‏، آن ها می‌توانند بر ترس خود غلبه کرده و زندگی راحت و خوشایندی داشته باشند که این شکلی از رویارویی با واقعیت است. ( به نقل از بهروزی، ۱۳۸۴)

 

رفتار جرات‏مندانه و سازگاری اجتماعی

 

سازگاری اجتماعی عبارت است از مکانیزم هایی که توسط آن ها، فرد توانایی تعلق به گروه را پیدا می‌کند. به عبارت دیگر مجموعه واکنش هایی که توسط آن ها فرد ساختار و رفتار خود را برای پاسخی موزون به شرایط جدید و فعالیت هایی که این شرایط از او طلب می ‏کند، تغییر دهد سازگاری اجتماعی نامیده می شود و ‌بنابرین‏ هر عاملی که این پاسخ گویی را دچار مشکل کند زمینه ای است برای ناسازگاری فرد در محیط جدید، اماپرخاشگری به رفتاری اطالق می‏ شود که هدفش اعمال صدمه و رنج باشد به بیان دیگر رفتاری که قصد صدمه رساندن جسمانی یا زبانی به فرد دیگر یا نابود کردن دارایی افراد می‌باشد.

 

رفتار پرخاشگرانه پیوسته از معضلاتی است که جهان بشری با آنان روبه روست و در حقیقت آنقدر شیوع پرخاشگری و خشونت در جوامع بشری زیاد است که غیرممکن به نظر می‌رسد. پرخاشگری واکنشی است که هدف آن رفع مانع و حذف عامل تهدید است. عکس العمل های پرخاشگرانه و نارضایتی وقتی بروز می ‏کند که فرد را از موفقیتی که خشنودش می‌سازد دور سازیم و یا چیز مطلوبی را که انتظارش را می‏کشد از او بازداریم (خدیوی زند، ۱۳۷۴).

 

پرخاشگری وسیله‏ای رفتاری است در جهت رسیدن به هدفی؛ در جهت آسیب رساندن به دیگران. پرخاشگری، یک کشش و یا یک گرایش در فرد است که به صورت زدن و کشتن و ویران کردن را نشان می‌دهد. امری که فرد به عنوان عکس العمل از خود بروز می‌دهد و به گونه ای است که باید گفت مناسب عمل یا رفتار طرف مقابل نیست(درویش، ۱۳۸۶).

 

موضوع اصلی این است که آیا باید پرخاشگری را بر اساس پیامدهای قابل دیدن آن تعریف کنیم که بر اساس مقاصد شخصی که آن را نشان می‌دهد گروهی پرخاشگری را رفتاری می‏ دانند که به دیگران آسیب می رساند یا بالقوه می‌تواند آسیب برساند پرخاشگری ممکن است بدنی باشد مثل : زدن، لگد زدن، گاز گرفتن، و یا لفظی مثل: فریاد زدن، رنجاندن، یا به صورت تجاوز به حقوق دیگران، چیزی را به زور گرفتن. نقطه قوت این تعریف این است که شامل بسیاری از رفتارهایی است که ممکن است به طور معمول پرخاشگری تلقی نشود (خدیوی زند، ۱۳۷۴).

 

پژوهش های مختلف نشان داده‌اند که افراد پرخاشگر راه حل های کم تری برای وضعیت دشوار اتخاذ می‌کنند و راه حل هایشان نسبت به افراد غیرپرخاشگر کم اثر است (دلوتی^[۱۴۳]،۱۹۸۱). یکی از دلایلی که افراد پرخاشگر معمولا پرخاشگرانه تر پاسخ می‌دهند و راه حل هایشان برای موقعیت تعارض آمیز کمتر می‌باشد این است که، افراد پرخاشگر راه حل های توأم با ابرازوجود را به صورت منفی تر ارزش گذاری می‌کنند (دادجی^[۱۴۴] و همکاران، ۱۹۸۵) متغییر دیگر ابرازوجود می‌باشد که متغییرهای قبلی به نوعی مربوط می شود. چگونگی برخورد با دیگران در محل کار، منزل یا در مکان های عمومی می‌تواند عامل مهمی در ایجاد فشار روانی باشد. روابط ضعیف ممکن است به روابط ناسالم منجر شود و روابط ناسالم نیز احتمالا موجب افزایش فشار روانی می شود. هسته مرکزی ارتباط میان فردی سالم و درست، جرئت و جسارت است. افرادی که کم جرئت هستند، مشکلات عدیده ای برای خود می آفرینند.

 

واژه “ابراز وجود” عملا برای بیان و ابراز همه نوع احساسات، من جمله اضطراب، به کار برده می شود. تجربه نشان داده است که چنین ابرازی به منع اضطراب می‌ انجامد. آموزش ابراز وجود تکنیکی است که برای رفع اضطراب های حادث از روابط اجتماعی متقابل افراد به کار برده می شود.

 

در این شیوه درمانگر با آموزش تمرینات رفتاری به مراجع امکان می‌دهد تا مطالب و عقاید خویش را قاطعانه ابراز کند و یا اعمال دلخواه خویش را انجام دهد و نیز از او خواسته می شود تا خارج از جلسه آن ها را عملی کند. این تکنیک فرد را قادر می‌کند که محیط را به طریق بهتر و مثبت تری زیر نفوذ و کنترل بگیرد و مانع اضطراب‏های بی دلیل خویش شود.آموزش ابرازوجود رویکردی است رفتاری، که حمایت وسیعی به دست آورده و مخصوصا برای افرادی که مشکلاتی در ابرازوجود در موقعیت های بین فردی دارند، ارزشمند است. آموزش ابرازوجود اغلب در فضایی گروهی به کار گرفته می شود و تأکید دارد که به مراجعان بیاموزد تا بدون اینکه حقوق دیگران را زیر پا بگذارند، از حق خود دفاع کنند. رفتار ابرازآمیز شامل ابراز احساسات به شیوه مستقیم، صادقانه و مناسب است. این شیوه به معنای دفاع از حق خود در زمانی است که فرد احساس می ‏کند دیگران از او سوء استفاده می‌کنند. این شیوه همچنین به معنای درخواست‏ها و نیازهای فرد به دیگران است، بدون درنظر گرفتن این که آیا دیگران در برآوردن آن نیازها کمکی خواهند کرد یا ‌در مورد خودشان احساس خوبی دارند نه. افرادی که یاد گرفته‏اند که وجود خود را ابراز کنند، معمولا ‌در مورد خودشان احساس خوبی دارند و تشخیص داده ‏اند که “روی پای خود ایستاده اند”، بدون این که دیگران را مورد تحقیر یا انتقاد قرار دهند، در نتیجه عزت نفس آن ها افزایش می‌یابد (یعقوبی، ۱۳۷۷).

 

آموزش های مهارت های جرات‏ورزی

 

آموزش جرات‏ورزی از سال های ۱۹۵۰ در کشورهای غربی به عنوان روش درمانی برای بهبود مهارت های اجتماعی و بین فردی به کار می رود. آموزش ابراز وجود به گونه ای که فرد بتواند احساسات مثبت یا منفی اش را به سهولت بیان و ابراز کند و بر مواردی مانند رد کردن تقاضا، بیان محدودیت های خود، تقاضا کردن، پیشقدم شدن در آغاز یک برخورد اجتماعی، قبول کردن انتقاد، قبول تفاوت داشتن با دیگران، دفاع از حقوق خود، ابراز افکار و احساسات و عواطف به صورت واضح و مستقیم و صادقانه و… تأکیدی گردد. (ولپی و لازاروس، ۱۹۸۶) اما آن چه در تمامی تعاریف جرات‏ورزی مشترک می‌باشد تأکید بر رعایت احترام به دیگران می‌باشد و الزاماًً بین گرفتن حقوق و پایمال کردن حقوق دیگران تفاوت گذارد.

 

مؤلفه‏های ابراز وجود و رفتار جرات‏مندانه

 

آموزش ابراز وجود یا جراتمندی مؤلفه‏هایی دارد که شامل موارد ذیل می‌باشد:

 

۲۰۰۱, p.4)، (Wyatt & Wceh دوبرین، ایرلند ویلیامز کیفیت زندگی کاری را فرایندی می دانند که به وسیله آن تمامی کارکنان سازمان از طریق کانال‌های ارتباطی که بدین منظور تعبیه شده است، در طراحی شغل خود و محیط کار خود دروندادی خواهند داشت. کیفیت زندگی کاری فرصت هایی را برای کارکنان فراهم می‌کند که طی آن طیف وسیعی از نیازهای آن در شغل و محیط کارشان ارضا شود. به نظر آن ها کیفیت زندگی کاری شکل های گوناگونی دارد و فصل مشترک همه آن ها این است که اختیار کار و محیط کار به کارکنان واگذار شود و از آن طریق تعهد، رضایت و بهره وری آن ها افزایش یابد. بر اساس تعریف ارائه شده در فرهنگ جامع مدیریت، کیفیت زندگی کاری یا کیفیت شغلی شرایطی است که در آن یک کارمند از مزایایی چون سرپرستی خوب، محیط کار مطلوب، حقوق و مزایای مکفی و عادلانه، شغلی چالش انگیز و رضایت بخش بهره مند باشند. مورهد و گریفن کیفیت زندگی کاری را چنین تعریف می‌کند: میزانی که کارکنان می‌توانند مهمترین نیازهای خود را از طریق تجربیاتشان در سازمان و محیط کارشان ارضا کنند. (پرداختچی،۱۳۸۴، ۲۶)

 

دانا و گریفین (۱۹۹۹) کیفیت زندگی کاری را سلسله مراتبی از مفاهیمی می دانند که رضایت از زندگی (رأس سلسله مراتب)، رضایت شغلی (سلسله مراتب میانی) و رضایت از ابعاد خاصی از کار (مانند رضایت از پرداخت، رضایت از همکاران)، سرپرست و همکاران را در بر می‌گیرد

 

(sirgy et al,2001). میر کمالی زندگی کاری را به معنای دادن فرصت به کارکنان برای تصمیم گیری درباره محصولات یا خدمات در شغل و یا مکان شغلشان که می خواهند با اثربخش ترین وضعیت ارائه دهند تعریف می‌کند. (میر کمالی،۱۳۸۷، ۴۶) وی همچنین اشاره می‌کند که چنانچه کار در شرایط روانشناختی سالم و کشش ها و همکاری های متعادل انجام گیرد منجر به بالا رفتن کیفیت زندگی و رشد نوع احساس مثبت نسبت به کار و محیط آن به نام رضایت شغلی می‌گردد این احساس علاوه بر تأیید تأمین نیازها و تحقق اهداف فردی و سازمانی سبب سلامتی جسمی و روانی، وفاداری و بالاخره بالارفتن اثر بخشی و کارایی سازمانی می شود.

 

گرینبرگ و بارون (۱۹۹۷) کیفیت زندگی کاری را یکی از فنون بالندگی سازمان^[۱۰] می دانند که سعی دارد عوامل سه گانه انگیزش و رضایت، پذیرش مسئولیت و احساس تعهد نسبت به کار را توامان تامین کند. لذا در تعریف کیفیت زندگی کاری می‌گویند:”کیفیت زندگی کاری یکی از فنون بالندگی سازمانی است که به منظور بهبود کارکرد سازمان، از طریق انسانی تر و مردمسالارانه تر کردن محل کار و دخالت دادن کارکنان در تصمیم گیری، طراحی شده است”. گرچه رز^[۱۱] و همکارانش (۲۰۰۶) کیفیت زندگی کاری را وسیعتر و متفاوت تر از توسعه سازمانی می دانند.

 

نیواسترام و دیویس (۲۰۰۲) معتقدند که کیفیت زندگی کاری از دیدگاه و منظر کارکنان یعنی مطلوبیت یا عدم مطلوبیت محیط شغلی. برنامه های کیفیت زندگی کاری توجه ویژه ای به گروه کاری و غنی سازی شغل دارد. (لوتانز،۲۰۰۲،۵۰۵) اشاره می‌کند که در ابتدا رشته رفتار سازمانی فقط به رویکرد های غنی سازی برای طراحی شغل توجه داشت اما حالا از رویکرد کیفیت زندگی کاری به عنوان یک موضوع اجتماعی مهم در سراسر جهان برای طراحی شغل استفاده می شود وی می نویسد که تاکنون بحث طراحی شغل عمدتاً حول محور غنی سازی، ویژگی‌های شغلی، پردازش اطلاعات چرخیده است، اما امروزه توجه به کیفیت زندگی کاری و رویکرد اجتماعی – فنی در طراحی شغل و انجام کار با عملکرد بالاتر یک دیدگاه وسیعتری را به وجود آورده است. (استون،۱۹۹۸،۱۵۳) نیز اصول غنی سازی و غنی سازی فنی اجتماعی را برای بهبود کیفیت زندگی کاری مهم می‌داند. به اعتقاد وی برنامه های کیفیت زندگی کاری به طور ویژه ای انسجام و یکپارچگی نیازهای کارکنان و متناسب بودن آن ها با خواسته های سازمان برای بهره وری بالاتر را دنبال می‌کند.

 

به و چروز) ۲۰۰۷) معتقدند که بهبود کیفیت زندگی کاری می‌تواند بر بهره وری، جریان کار و سبک های مدیریت تأثیر بسزایی داشته باشد، در نتیجه کیفیت زندگی کاری می‌تواند به عنوان پیش‌بینی کننده عملکرد شغلی به شمارآید.

 

وزارت کار ایالات متحده آمریکا کیفیت زندگی کاری را عبارت از حفظ بهداشت حرفه ای، زمان کاری مناسب، پرداخت کافی تعریف می‌کند. همچنین بر محیط کار ایمن تأکید دارد و بیان می‌دارد که ایمنی محیط کار، پایه و اساس را برای کار لذت بخش فراهم می‌سازد. کار نباید ایمنی شخصی (فرد) را به خطر بیندازد(عباسی،۱۳۹۰، ۲۱)

 

به طور خلاصه اجزای کیفیت زندگی کاری را می توان در نمودار زیر ملاحظه نمود.

 

شخص :

 

طراحی شغل، بهبود

 

مسیر ترقی آموزش

 

کیفیت زندگی کاری

 

کارکنان:

 

رضایت شغلی، ارتقاء و

 

کاهش تنیدگی

 

کارفرمایان:

 

بهره وری، وفاداری،

 

تطابق و کاهش انتقال

 

جامعه:

 

بالا رفتن ارزش نیروی

 

انسانی و تولید ناخالص

 

ملی و رضایت از زندگی

 

فرایند:

 

تقسیم سود

 

برنامه ارتقاء

 

ساختار:

 

ساختارهای منعطف،

 

کاهش دیوانساری، اهداف گسترده

 

گروه:

 

تیم ها، حلقه های

 

کیفیت، خودگردانی،

 

مشارکت

 

نمودار ۲-۱: اجزاءکیفیت زندگی کاری (منبع: شریف زاده، ۱۳۸۸، ۳۶)

 

۲-۱-۳ مؤلفه‌ ها و برنامه های کیفیت زندگی کاری

 

برنامه های کیفیت زندگی کاری روش‌هایی هستند که از آن طریق سازمان‌ها تشخیص دهند که مسئولیت آن ها عبارت است از ایجاد مشاغل و شرایط کاری به گونه ای که هم برای افراد جذاب و مطلوب باشد و هم موجبات سودآوری و سلامت اقتصادی سازمان را فراهم آورد. برنامه های کیفیت زندگی کاری در برگیرنده اشکال گروهی کار، مشخصات محیط کار مؤثر بر رضایتمندی و بهره وری کارکنان از قبیل سیستم پاداش دهی، جریان کار، سبک های مدیریتی و محیط فیزیکی کار می‌باشد. (کامینگز و اورلی،۱۳۷۵،۴۳)

 

برنامه های کیفیت زندگی کاری بر روابط همکارانه بین کارکنان، اتحادیه ها و مدیریت تأکید دارد. آژانس پژوهش های بهداشتی و کیفیت^[۱۲] خود را متعهد به اجرای برنامه های کیفیت زندگی کاری دانسته و آن را یک کارکرد مسئولانه برای کارکنان می‌داند. برنامه کیفیت زندگی کاری آژانس بر سطوح زیر متمرکز بوده است: (Dawn,2000)

 

– برقراری ارتباط با تأکید بر اعتمادسازی در کارکنان و تأمین هدف های سازمانی و سهیم ساختن کارکنان در اطلاعات (مشارکت همگانی در اطلاعات)

 

– تدوین استراتژیهای یادگیری مشارکتی

 

– اجرای انعطا ف پذیر برنامه های دوستانه و خانوادگی

 

– عمل به توصیه های کنفرانس خدمات سلامتی انسان^[۱۳] که هر ساله برگزار می شود

 

مهمترین هدف یک برنامه کیفیت زندگی کاری این است که جو کار را تغییر داده و بهبود بخشد، به گونه ای که افراد، تکنولوژی و سازمان را برای کسب تجارب کاری و دستاوردهای مناسب به یکدیگر پیوند دهد .(Luthans, 2005)

 

اگرچه تحریم اقتصادی همواره ابزار قدرتمندی در سیاست خارجه آمریکا بوده، اما تاکنون جنگ سرد به پایان رسیده، اهمیت بیشتری یافته و بیشتر به کار گرفته می شود آمریکا از ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۶، ۶۱ قانون و دستور اجرایی برای تحریم ۳۵ کشور جهان تصویب کرد و با توسل به ماده ی ۴۲ قانون فدرال راجع به تحریم دیگر کشورها، تاکنون ۱۴۲ بار به تحریم مبادرت ‌کرده‌است با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در زمستان ۱۹۷۹ (بهمن ۱۳۵۷)، ایالت متحده آمریکا تاکنون به کرات از این ابزار برای علیه ایران استفاده نموده که مهمترین آن ILSA می‌باشد، ولی تهدید به اعمال مجازات شرکت هایی که در طرح های توسعه ی حوزه های جدید نفتی ایران سرمایه گذاری نمایند، باعث تشویش هم پیمانان اروپایی آمریکا جهت همکاری نزدیک در راستای سیاست های ایالات متحده آمریکا بر علیه ایران نشد وضع قانون تحریم، اصطکاک منافع کشورهای دو سوی اقیانوس آتلانتیک به خاطر اعمال قوانین ایالات متحده در خارج از مرزهای این کشور تشدید نمود.

محدودیت های ایجاد شده توسط آمریکا برای ایران ( و تا مدتی پیش تر برای عراق و لیبی ) با سیاست آمریکا جهت تنوع بخشیدن به منابع تامین انرژی ، به منظور کاهش خطر قطع جریان انرژی توسط گروه و یا منطقه ای خاص می‌باشد.

 

از طرفی ، با توجه به جهانی شدن اقتصاد و کاهش موانع موجود بر سر راه تجارت بین الملل ، نرخ موفقیت تحریم های اعمال شده، به خصوص هنگامی که به صورت یک جانبه وضع شده باشند کاهش یافته است. ( بهروزی فر ۱۳۸۳،۱۹۹ ) .

 

۲ – ۱ – ۶– انواع تحریم

 

۲ – ۱ – ۶ – ۱ – تحریم های خصوصی ( ملی )

 

گاهی تحریم ممکن است توسط افراد، گروه ها یا تشکیلات غیر دولتی به منظور وادار کردن کشور خارجی یا اتباعش یا حتی دولت متبوع خود این افراد به انجام رفتار مشخصی صورت گیرد.

 

نخستین تحریم سرزمینی بزرگ، در بین سال های ۱۹۰۵ تا ۱۹۳۱، توسط مردم چین صورت گرفته است. در این فاصله ی زمانی ۱۱ تحریم به وسیله ی ‌گروه‌های بازرگانی چینی سازماندهی گردید که ۸ مورد از آن ها علیه واردات از ژاپن انجام گردید. از جمله ی تحریم های بسیار مؤثر مردم چین بین سال های ۱۹۳۱ تا ۱۹۳۲، پس از اشغال منچوری توسط ژاپن انجام شد. که هدفش تجارت ژاپنی ها بود. این تحریم خوب سازماندهی شده بود و توانست حمایت نیمه رسمی دولت حاکم چین را به دست آورد در زمان تحقیق و تفحش جامعه ی ملل، نماینده ی چین ادعای ژاپن را که تحریم بایستی محکوم گردد، را رد کرد و بر اهمیت آن به عنوان وسیله ی صلح آمیز دفاع از خود که نسبت به یک ملت یاغی نظامی گرا قابل استفاده می‌باشد، تأکید نمود.

 

نمونه های دیگری از تحریم های خصوصی که می توان ذکر کرد، تحریم مردم هندوستان علیه انگلستان در سال‌های ۱۸۹۶، ۱۹۰۵ و ۱۹۳۰، تحریم مردم ترکیه علیه امپراطوری اتریش – مجارستان در سال‌های ۱۹۰۸ و ۱۹۰۹، تحریم مردم مصر علیه انگلستان در سال ۱۹۲۴٫

 

از دهه ۱۹۲۰ نیز اتحادیه های کارگری زیادی تحریم هایی را علیه حکومت های دیکتاتوری و دیگر رژیم ها آغاز نمودند برای مثال، کارگران باراندازها و اتحادیه های ملوانان، غالبا از کار بر روی کشتی های کشورهای تحریم شده، کشتی هایی که در بندرهای مورد تحریم لنگر می انداختند و یا کشتی های که بار کشورهای تحریم شده را حمل می‌کردند، خودداری می نمودند.(حدادی ۱۳۸۲، ۱۱۲).

 

تحریم های خصوصی معمولا مطابق با حقوق ملی مورد قضاوت قرار می‌گیرد، مگر اینکه دولت آن ها را آغاز کرده یا دستور داده باشد یا به وسیله ی معاهدات دو جانبه یا چند جانبه، دولت متعهد شده باشد که جلوی تحریم را بگیرد و اگر مشخص شود که یک تحریم خصوصی غیر قانونی بوده تنها در موارد نادری همچون موارد مربوط به نقض قواعد حمایت از زندگی و اموال بیگانگان، مسئولیت بین‌المللی دولت مطرح خواهد شد.(فیوضی ۱۳۵۲، ۱۲۰).

 

۲-۱-۶-۲- تحریم های دولت ها علیه یکدیگر

 

در کنار تحریم های خصوصی که کاربرد محدودی دارند، یکی از موارد شایع استفاده از تحریم ها، تحریم های دولتی است. اصولا یکی از فنون مؤثر و کارآمد در اجرای سیاست خارجی برای تحقق هدف ها و تامین منافع ملی، استفاده از ابزارهای اقتصادی، مالی، تجاری و تکنولوژیک است. در این راستا دولت استفاده کننده از این حربه ها سعی می‌کند دولت های دیگر را به تغییر در رفتارهای سیاست خارجی شان وادار کند، به گونه ای که دگرگونی های حاصل از داده های سیاست خارجی دیگران، منافع دولت استفاده کننده را از ابزارهای مورد نظر در پی آورد بهره گیری از این حربه ها به عصر کنونی روابط بین الملل منحصر نیست بلکه در گذشته نیز دولت ها سعی کرده‌اند از این طریق، دیگران را به تسلیم در مقابل خواسته های خود وادار کنند.(قوام ۱۳۷۲، ۲۱۰).

 

تاکنون تحریم های اقتصادی یک ابزار سیاسی مهم و بعضا تاثیر گذار در دست کشورهای نیرومند جهان بوده است. همان طور که گفته شد، آمریکا یکی از طرفداران مهم تحریم های تجاری، اقتصادی و سیاسی برای دستیابی به اهداف مورد نظر در سیاست خارجی خود بوده و برنامه های گسترده تحریم های اقتصادی و تجاری را طی سال‌های پس از جنگ جهانی دوم به اجرا گذاشته است برای نمونه به یکی از آن ها اشاره می‌کنیم .

 

در منطقه ی آمریکای لاتین، سیاست تحریم آمریکا علیه کوبا از دید صاحب نظران، نمونه ای آشکار از فشار اقتصادی به عنوان ابزار سیاست خارجی آمریکا محسوب می شود. یکی از شاخص ترین ویژگی های سیاست خارجی آمریکا بر ضد کوبا این بود، که آمریکا علاوه بر فشار اقتصادی که بر مردم کوبا وارد می کرد، دیگر کشورها را نیز برای تداوم پشتیبانی از اهداف خود در برابر کوبا تحت فشار سیاسی قرار می‌داد.

 

از طرف دیگر تحریم های دولتی ممکن است به صورت جمعی به وسیله ی دولت های علیه دولت یا دولت های دیگر صورت بگیرد مهم ترین تحریم جمعی، تحریم اسرائیل توسط کشورهای اتحادیه ی عرب می‌باشد، که به عنوان قانون متحد الشکل، تحریم اسرائیل در سال ۱۹۵۴ تصویب گردید. و به وسیله ی بیست کشور عضو به صورت قانون داخلی در آمد این تحریم که عناصر یک تحریم ابتدایی و همچنین تحریم ثانویه در بر دارد، به وسیله ی یک دفتر مرکزی تحریم، سازماندهی شده بود. در سال ۱۹۷۹ نیز سازمان کشورهای عرب صادر کننده ی نفت، چنین تحریمی را علیه مصر به خاطر گفت و گوهای صلح آن کشور با اسرائیل به اجرا گذاشتند.(حدادی ۱۳۸۲، ۱۱۵).

 

۲-۱-۶-۳- تحریم های جمعی توسط سازمان ملل متحد

 

با توجه به تجربیات قدرت‌های متحد در جنگ جهانی اول، یک سیستم تحریم اقتصادی جمعی به عنوان مجازات جامعه بین‌المللی علیه کشور خاطی در مواد ۱۶ و ۱۷ میثاق جامعه ملل درج گردید.ماده ۱۶ اعضا را ملزم می کرد روابط مالی و تجاری خود را با هر عنصری که بر خلاف تعهداتش در ‌چارچوب میثاق متوسل به جنگ شود قطع کنند. نظام تحریم در میثاق، نظام متمرکز و منسجمی نبود این نظام حتی عملا نیز اجرا نشد. به عنوان نمونه در سال ۱۹۳۵، متعاقب حمله ی ایتالیا به اتیوپی، برخی از اعضای جامعه درخواست تحریم ایتالیا را نمودند که به دلایلی از جمله مخالفت فرانسه این درخواست عملی نشد.

 

1. 1. ۱- شیخ الاسلامی ، سید اسعد ، احوال شخصیه ، مرکز نشر دانشگاهی ، تهران ، چاپ اول ، ۱۳۷۰؛ ص۶۲ ↑

 

1. 1. ۱- شهیدی ، مهدی ، تشکیل قراردادها و تعهدات، نشر حقوقدان ، همان،ص۲۷٫ ↑

 

1. 1. ۲- شهبون، عبدالکریم، ۲۰۰۰٫ شرح مدونه الاحوال الشخصیه،ج۱، مراکش، نجاح الجدیده،ص۸۰٫ ↑

 

1. 1. ۳-شهبون،.همان منبع،ص۸۵٫ ↑

 

1. 1. ۱- سورۀ مبارکه نساء،آیۀ ۲۰٫ ↑

 

1. 1. ۲- جامع المقاصد، ج ۱۳، ص ۳۳۸٫ ↑

 

1. 1. ۱- حر عاملی، محمدبن الحسن. وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ج۲۱ص۴۵۳٫ ↑

 

1. 1. ۲-. کلینی، محمدبن یعقوب. اصول کافی، ج۱٫ تهران: انتشارات اسلامیه، ۱۳۸۱٫ص۲۴۸٫ ↑

 

1. 1. ۳- کلینی،،همان منبع،،ج ۱. ↑

 

1. 1. ۴-حرعاملی ،همان منبع،ج ۲۱ ص۴۵۲٫ ↑

 

1. 1. ۱٫علل الشرائع، ترجمه ذهنى تهرانى، ج ‏۲،ص.۵۹۹٫ ↑

 

1. 1. ۲- سوره مبارکه نساء ،آیه ۲۰٫ ↑

 

1. 1. ۱- بدران، ابوالعیینین، ۱۴۱۰٫ الفقه المقارن للأحوال الشخصیه، دار الهضه العربیه، ج۱٫ص ۱۸۵ ↑

 

1. 1. ۲-سیدمرتضی، ابوالقاسم، ۱۴۱۰٫ الإنتصار، بیروت، دار احیاء التراث العربی.ص ۲۰۱ ↑

 

1. 1. ۱-جبعی عاملی ، زین الدین بن احمد (شهید ثانی) ، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (شرح لمعه ) جامعه النجف الدینیه ، بی جا، چاپ اول ، بی تا ،ص۴۵۷ . ↑

   

 

1. 1. ۲- سوره مبارکه بقرا،آیه۲۳۶٫ ↑

 

1. 1. علی آبادی علی،همان منبع ↑

 

1. 1. ۱-مجله افق حوزه ، ش ۳۲۴٫ ↑

 

1. 1. – علی آبادی علی،همان منبع. ↑

 

1. 1. ۱- علی آبادی علی،همان منبع. ↑

 

1. 1. ۱- ۲- علی آبادی علی،همان منبع . ↑

 

1. 1. ۲- سوره مبارکه بقره،آیه۲۳۶٫ ↑

 

1. 1. ۱- زحیلی ، وهبه ، فقه االاسلامی و ادلته، دارالفکر، دمشق، چاپ چهارم ، ۱۴۱۸ه.ق/۱۹۹۷مص۵۹ ↑

 

1. 1. ۲- علی آبادی علی،همان منبع. ↑

 

1. 1. ۱- www.ghavanin.com ↑

 

1. 1. – علی آبادی علی،همان منبع. ↑

 

1. 1. علی آبادی علی،همان منبع ↑

 

1. 1. ۲- زحیلی ، وهبه ، فقه االاسلامی و ادلته، دارالفکر، دمشق، چاپ چهارم ، ۱۴۱۸ه.ق/۱۹۹۷م. ۶۸۷ ↑

 

1. 1. ۲- فیض کاشانی ، محمد محسن ، مفاتیح الشرایع، مجمع ذخایر اسلامی، قم ۱۴۰۱ه.ق،ص۷۷۷ ↑

 

1. 1. – علی آبادی علی،همان منبع ↑

 

1. 1. ۱- عاملی ، حر ، تفصیل وسایل الشیعه الی مسایل الشریعه ، مکتب اسلام، تهران ، چاپ ششم ، ۱۳۸۴ه.ق، ج ۱۵، ح ۱۱، باب ۵ از ابواب مهورص۱۱۰٫ ↑

 

1. 1. ۲- سیدمرتضی، ابوالقاسم، ۱۴۱۰٫ الإنتصار، بیروت، دار احیاء التراث العربی. ↑

 

1. 1. ۳- عاملی، همان، ح ۳، باب ۵ از ابواب مهور،ص۱۱۳٫ ↑

 

1. 1. ۱- تدرک الوسائل ،ج ۱۵ ،ص ۶۲ . ↑

 

1. 1. ۱ امام خمینی ، استفتاات ، ج ۳ ، احکام مهریه، س ۱ و آیت الله خامنه ای سوال از دفتر ایشان و آیت الله مکارم احکام بانوان س ۵۷۹ و سؤال تلفنی از دفتر آیت الله سیستانی؛ آیت الله زنجانی، دفتر آیت الله وحید خراسانی. ↑

 

1. 1. ۲- آیت الله مکارم احکام بانوان س ۵۸۱ و کتاب نکاح، ج ۱،ص ۲۰ . ↑

 

1. 1. ۳- سیدمرتضی، ابوالقاسم، ۱۴۱۰٫ الإنتصار، بیروت، دار احیاء التراث العربی.ص۲۳۵٫ ↑

 

1. 1. ۱- تقدیر و تحدید مهریه،سید مهدی جلالی،استاد یار دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق. ↑

 

1. 1. ۲- کلینی، محمدبن یعقوب. اصول کافی، ج۱٫ تهران: انتشارات اسلامیه، ۱۳۸۱٫ص۲۴۸٫ ↑

 

1. 1. ۳- مجله افق حوزه ، ش ۳۲۴٫ ↑

 

1. 1. ۱- میر شمسی ، فاطمه مبانی حقوق و تکالیف زن در ازدواج از دیدگاه فقه امامیه ،ص۱۳۴٫ ↑

 

1. 1. ۲-کلینی،همان منبع،ص۲۴۷٫ ↑

 

1. 1. ۳- نهج الفصاحه ح ۱۴۸۹،ص ۴۶۷. ↑

 

1. 1. ۱- عاملی،حر،همان منبع،ص۳۴۲٫ ↑

 

1. 1. ۱- خمینى، سید روح اللّٰه موسوى، توضیح المسائل (محشّٰى – امام خمینى)، ۲ جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم – ایران، هشتم، ۱۴۲۴ ه‍ ق. ↑

 

1. 1. ۲- http://www.makaremshirazi.org ↑

 

1. 1. ۱-سیدمحمدحسین طباطبایی، بحثی درباره مرجعیت و روحانیت، مقاله «ولایت و زعامت»، ص ۸۳_۸۵). ↑

 

1. 1. ۱- صبحی صالح، شرح نهج البلاغه، نامهء ۵۳، ص ۴۸۳. ↑

 

1. 1. ۱- www.ghavanin.com ↑

 

1. 1. ۱- حلبی ، تقی الدین بن نجم الدین عبدالله ، کافی فی الفقه ضمن سلسله الینابیع الفقهیه ، به کوشش علی اصغر مروارید، مؤسسه‌ فقه شیعه و دار الاسلامیه ، بیروت ، چاپ اول، ۱۴۱۰ ه.ق/۱۹۹۰م،ص۳۲۱٫ ↑

 

1. 1. ۲- مستدرک الوسائل, ج۲, ابواب المهور, باب۵, ح۳٫ ↑

 

1. 1. ۳- علی آبادی ، علی ، ایجاد سقوط تعهدات ناشی از عقد در حقوق اسلامی، دانشگاه تهران ، تهران ، چاپ اول ، ۱۳۸۱ه.ش۳۸۱ ص۱۹۸٫ ↑

 

1. 1. ۱- همان، ص۲۴۵ ↑

 

1. 1. ۱- وسایل الشیعه، ج ۱۵، صص ۹-۱۲ ↑

 

1. 1. ۲- بحار، چاپ مؤسسه وفاء بیروت، ج ۱۰۰، ص ۳۴۹. ↑

 

1. 1. ۱- وسایل الشیعه، ج ۱۵، ص ۱۱ ↑

 

1. 1. ۱- شهیدی،مهدی،تشکیل قراردادها و تعهدات،تهران،انتشارات مجد،۱۳۸۵٫ ↑

 

1. 1. ۲-نجفی، محمد حسن ، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ هفتم، بی تا.ج۲۲،ص۳۹۱٫ ↑

 

1. 1. ۳- بیع چیزی که… بایع قدرت بر تسلیم آن ندارد باطل است، مگر اینکه مشتری خود قادر بر تسلم باشد. ↑

 

1. 1. ۴-کاتوزیان ، ناصر، حقوق مدنی- قواعد عمومی قراردادها، بهنشر، تهران ، چاپ اول، ۱۳۶۶ه.ش ،ص، ۴۲۷٫ ↑

 

1. 1. ۵- کاتوزیان، همان منبع. ↑

 

1. 1. ۱- مجله افق حوزه ، ش ۳۲۴،ص ۲۰٫ ↑

 

1. 1. ۱- ابن منظور ، محمد بن مکرم ، لسان العرب، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ اول ، ۱۴۰۸ه ق / ۱۹۸۸ م ج۹/۸-۹٫ ↑