• 1. هدف پژوهش

هدف از این پژوهش بررسی تاثیر بازی درمانی شناختی-رفتاری بر افزایش مهارت­ های ارتباطی کودکان درخودمانده با عملکرد بالا است.

 

• 1. سوال تحقیق

آیا بازی­درمانی شناختی-رفتاری بر مهارت­ های ارتباطی کودکان درخودمانده با عملکرد بالا تاثیر دارد؟

 

• 1. تعاریف واژگان و مفاهیم اختصاصی پژوهش

 

۱-۵-۱- تعاریف نظری

 

مهارت­ های ارتباطی:

 

مهارت­ هایی که به فرد کمک می­ کند تا تعارض­های بین فردی را حل کند و پایه­ های رفتار و روابط اجتماعی سالم را بنا گذارد( سازمان بهداشت جهانی، ۲۰۰۴؛ به نقل از سادات سجادی پور، ۱۳۸۶).

 

مهارت­ های ارتباطی توانایی اختصاصی هستند که فرد به آن ها نیاز دارد تا بتواند هنگامی که پیام­ها را به گونه­ نمادین به شخص دیگری می­رساند، با کفایت عمل کند( برنشتاین، ۱۹۹۸؛ ترجمه حسن­پور عابدی، ۱۳۸۰).

 

اختلال درخودماندگی:

 

اختلال درخودماندگی اختلال رشدی شدیدی است با نابهنجاری­هایی

 

در کارکردهای اجتماعی، زبان، ارتباط، رفتارها و علایق غیر عادی مشخص می­شوند( اریک­جی^[۸]، ۲۰۰۸؛ ترجمه مکی­آبادی، ۱۳۹۱).

 

بازی­درمانی شناختی-رفتاری:

 

شیوه­ای است که ‌می‌توان به نحوی مؤثر، تکنیک­های بازی و نیز ارتباط کلامی را جهت تغییر شناخت، رفتار و مشارکت در درمان، با یکدیگر تلفیق کرد( کنل^[۹]، ۱۹۹۹).

 

۱-۵-۲- تعاریف عملیاتی

 

مهارت­ های ارتباطی:

 

مهارت­ های ارتباطی در این پژوهش به فعالیت­هایی نظیر پیوستن کودک به گروه ­های همسالان، صحبت کردن و همکاری با هم­ بازی­ها در گروه، درک رفتارهای غیر کلامی و حالت­های چهره همسالان در گروه را شامل می­ شود.

 

کودک درخودمانده با عملکرد بالا:

 

در این پژوهش کودک درخودمانده با عملکرد بالا، کودکی است دارای سن ۷ تا ۱۰ سال که مطابق ملاک پنجمین راهنمای تشخیص و آمار اختلالات روانی، تشخیص درخودمانده را دریافت نموده و از مراکز تشخیص و توان­بخشی به عنوان درخودمانده با عملکرد بالا مشخص ‌شده‌اند.

 

• 1. متغیرها

متغیر مستقل: بازی­درمانی شناختی-رفتاری

 

متغیر وابسته: مهارت­ های ارتباطی کودکان درخودمانده

 

فصل دوم

 

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

 

۲-۱- اتیسم

 

اتیسم از ریشه یونانی، اتوس^[۱۰]به معنای خود یا درخود گرفته شده است(وینگ^[۱۱]،۱۹۸۹). اتیسم از سوی انجمن روان پزشکی امریکا به عنوان یک اختلال رشدی عمیق دسته بندی شده است و سه ویژگی اصلی دارد که همگی باید قبل از سه سالگی در کودک ظاهر شوند که عبارتند از:

 

۱-آسیب کیفی در عملکرد متقابل اجتماعی

 

۲- آسیب در ارتباط و فعالیت های ذهنی

 

۳- محدودیت های فوق العاده در زمینه ی علایق و فعالیت ها

 

اختلال درخودماندگی در سنین پیش دبستانی یعنی هنگامی که آسیب های زبان و شناخت قابل شناسایی هستند تشخیص داده می‌شوند. نشانه های درخودماندگی را ‌می‌توان در ۲ سال اول زندگی مشاهده کرد(استون^[۱۲]، ۱۹۹۷).

 

۲-۱-۱- ویژگی­های اصلی اختلال درخودماندگی

 

با وجود دامنه­ وسیع نشانه­ های درخودماندگی، تقریبا سه نشانه نقص در مهارت­ های اجتماعی، نقایص زبانی و رفتارهای کلیشه­ای و یک نواخت مورد تأکید است( اکوسلیا، ۱۹۹۹؛ ترجمه کاکاوند، ۱۳۸۸)

 

۲-۲- مهارت­ های اجتماعی:

 

مهارت­ های اجتماعی مهارت­ هایی هستند که به افراد اجازه می­ دهند تا تعاملات مثبتی را با دیگران شروع کرده و ادامه دهند و شامل مهارت­ هایی مانند برقراری ارتباط، حل مسئله، تصمیم گیری، خودمدیریتی و روابط با همسالان ‌می‌باشد(دفن بیکر^[۱۳]،۲۰۰۰)

 

مهارت­ های اجتماعی بر رفتارهای فراگیرفته مطلوبی اشاره دارد که فرد را قادر می­سازد با دیگران رابطه مناسبی داشته و از واکنش­های نامعقول اجتماعی خودداری کند. مهارت­ های اجتماعی طیف گسترده ­ای از رفتارها از قبیل توانایی شروع ارتباط مؤثر و منتسب با دیگران، ارائه پاسخ­های مفید و شایسته، تمایل به رفتارهای سخاوتمندانه، همدلانه و یاریگرانه، پرهیز تمسخر، قلدری و زورگویی به دیگران را شامل می­ شود(کامپز و کای^[۱۴]، ۲۰۰۲ به نقل از گلزاری، ۱۳۸۹). این مهارت ­ها مجموعه رفتارهای آموخته شده­ای است که فرد را قادر می­سازد با دیگران رابطه­ اثر بخش داشته باشندو همکاری، مشارکت با دیگران، کمک کردن، آغازگر رابطه بودن، تقاضای کمک کردن، تعریف و تمجید از دیگران و قدردانی کردن مثال­هایی از این نوع رفتار است( گرشام و الیوت^[۱۵]، ۱۹۹۹؛ به نقل از بیابانگرد، ۱۳۸۴).

 

شناخت­ مهارت­ های اجتماعی فرآیندی است که کودکان و نوجوانان را قادر می­سازد تا رفتار دیگران را درک و پیش‌بینی کنند. رفتار خود را کنترل نمایند و تعاملات اجتماعی خود را تنظیم کند. این مهارت ­ها مجموعه ­ای از رفتارهای اکتسابی هستند که از طریق مشاهد، الگودهی، تمرین و بازخورد آموخته می­شوند و در برگیرنده رفتارهای کلامی و غیرکلامی هستند و بیشتر جنبه تعاملی دارند(کارتلج و میلبرن^[۱۶]، ترجمه نظری نژاد، ۱۳۶۹).

 

در تعریفی دیگر مهارت­ های اجتماعی اغلب به عنوان مجموعه­ پیچیده­ای از مهارت ­ها در نظر گرفته شده است که شامل ارتباط، حل مسئله، تصمیم ­گیری، جرات­ورزی، تعاملات با همسالان و گروه و خودمدیریتی می­ شود(گرشام و الیوت،۱۹۹۰؛ به نقل از فریمن،۲۰۰۳ ).

 

در کودکان درخودمانده مهارت های اجتماعی و ارتباطی و مراقبت از خود معمولا با افزایش سن سیر صعودی را طی می‌کند ولی درمقایسه با کودکان بهنجار همواره تأخیر وجود دارد. گاهی ممکن است این پیشرفت تا بزرگسالی ادامه یابد و با رفتارهای پرخاشگرانه، اضطراب و افسردگی همراه شود. تعداد محدودی از کودکان دارای اختلال درخودماندگی می‌توانند زندگی مستقلی داشته باشند(نلسون و ایزراییل^[۱۷]، ۲۰۰۰).

۲-۲-۱- انواع مهارت­ های اجتماعی

 

مهارت­ های اجتماعی به شیوه ­های گوناگونی دسته­بندی می­ شود که یکی از این دسته­بندی­ها به شرح زیراست:

 

۱)مهارت­ های روابط با همسالان

 

۲) مهارت­ های خودمدیریتی

 

۳) مهارت­ های تحصیلی

 

۴) مهارت­ های ارتباطی

 

۵) مهارت­ های جرات ورزی( کامپز و کای، ۲۰۰۲؛ به نقل از جلیلی آبکار، ۱۳۸۹)

 

مهارت­ های روابط با همسالان شامل تعریف و تمجید از دیگران، کمک کردن، بازی و تعامل با همسالان و مکالمه با همسالان ‌می‌باشد. بعد مهارت­ های خودمدیریتی شامل کنترل خود، پیروی از قوانین، انتقادپذیری و مشارکت در امور مختلف بر طبق توانایی­ ها ‌می‌باشد. بعد مهارت­ های تحصیلی مانند انجام تکالیف و پیروی از دستورات معلم ‌می‌باشد. بعد مهارت­ های اطاعت و پیروی شامل اطاعت از دستورات، پاسخ­دهی مناسب به قواعد و قوانین ‌می‌باشد. بعد مهارت­ های جرات­ورزی شامل دعوت از دیگران برای برقراری ارتباط و اعتماد به نفس و معرفی خود در جمع دوستان(کامپز و کای، ۲۰۰۲ به نقل از جلیلی آبکار، ۱۳۸۹).

 

۲-۲-۲- نقص مهارت­ های اجتماعی:

 

یکی از نابهنجاری رایج و قابل توجه در افراد درخودمانده، نقص در مهارت­ های اجتماعی است. این کودکان با وجود حضور دیگران ممکن است طوری رفتار نمایند که به نظر برسد که واقعا کسی وجود ندارد( اسکاتون^[۱۸] و همکاران، ۲۰۰۶).