- داستان کشتن حیوانی مقدّس و گرفتارشدن به نفرین ابدی
- داستان کشتن وزیر خردمند و کاردان از سوی پادشاه ستمگر و بیخرد.
- داستان زنده کردن مردگان، جوان کردن پیران و شفا بخشیدن به زخمیان و بیماران توسط قدیسان و ورجمندان
فصل پنجم کاووس در ادب فارسی:
شاید همهی ما به عنوان دانشجویان خرد و کلان ادبیات فارسی همیشه هنگامی که به تعمق دربارهی مبحثی میپردازیم این موضوع در ذهنمان طرح میشود که جایگاه آن مبحث در ادبیات فارسی خصوصاً ادب کلاسیک چگونه بوده است؟ کدام شاعران و به کدام منظور بیشتر از آن مفهوم استفاده کرده است؟ همین پرسشها با عنوان «… در ادب فارسی» موضوع بسیاری از تحقیقات و پایاننامههای ما و همکلاسانمان بوده و هست. آخرین بخش از این رساله هم به دنبال «کاووس در ادب فارسی» است و سعی دارد پس از نقل تک تک ارجاعاتی که در قالب تلمیحات و … به کاووس و ماجراهایش دست کم در آثار محوری ادب فارسی شده است، نگاه ادیبان را به کاووس و کارکرد نام کاووس را در تلمیحات دریابد.
فصل ششم نتیجهگیری
آیا این شباهتها در ذهن و ادبیات ملّتها به خاطر برخی تجربههای مشترک انسانی به توارد وارد شدهاند یا آن که ملّتی از ملّت دیگر داستانی را اقتباس کرده و سپس به فراخور مقتضیات اقلیمی و فرهنگی، اجتماعی خاص خود افزونیها و کاستیهایی را بر آن وارد کرده است؟ بدیهیست که اگر در بررسی خود نمونهای مشابه با یکی از داستانهای کاووس در اسطورههای یکی از تمدنهای دور دست (مثلاً تمدّن آزتک در مکزیک باستانی) بیابیم نمیتوانیم نام تبادل فرهنگی را بر این مشابهت بگذاریم و آن را توارد در اذهان انسانهایی که علیرغم فواصل جغرافیایی دردهای مشترک انسانی دارند قلمداد میکنیم و در عوض اگر مشابه داستانی را با جزییات خودش تنها در داستانهای ملل همسایه ببینیم ناچاریم آن را تبادل فرهنگی بدانیم. از آنجا که تاکنون در این حوزه هر کس به اقتضای حال و مقال خود و فارغ از نگاهی علمی و در عین حال جهانی سخن رانده است، بخش سوم این رساله برای نخستینبار در نوع خود سعی دارد تا با نگاهی علمی و در عین حال جهانی به معین کردن اصل و ریشهی آن دسته از داستانهای کاووس که با داستانهای ملل دیگر مشابهت دارد بپردازد و توارد یا تبادل فرهنگی بودن را در تکتک این داستانهای مشابه تا جایی که امکان دارد معلوم کند.
امید است که با راهنماییهای عالمانه و مشفقانهی استاد محترم راهنما و استادان محترم مشاور توانسته باشم رسالهای درخور و شایستهی توان علمی- تحقیقی خود و استادانم نگاشته و سهم کوچکی در پیشرفت علم داشته باشم.
۱-۲ اهمیت و ضرورت تحقیق
پادشاهی کاووس با آن همه حوادث و داستانهای متعدد پرحجم ترین قسمت شاهنامه را در بر میگیرد امّا تا کنون این دوره و این بخش از شاهنامه به طور مستقل مورد بررسی قرار نگرفته است. چه بسا با بررسی دقیق روایتهای مختلف پیرامون کاووس بتوانیم به یک تبارشناسی روایتهای اسطورهای حماسی ایرانیان دست یابیم. همچنین ریشهشناسی داستانهای کاووس تا حدی نشاندهندهی جایگاه فرهنگ ایرانی در میان دیگر فرهنگهای ملل همسایه است. آیا آنگونه که برخی میگویند «هنر نزد ایرانیان است و بس»؟ یا ایرانیان هم از دیگران چیزهایی را اقتباس کردهاند؟ همچنین این تحقیق خواهد توانست دریچهای نو در تحقیق دربارهی شخصیتهای حماسی و اسطورهای ایرانیان بگشاید.
۱-۳ اهداف تحقیق
این رساله پنج هدف اساسی را دنبال میکند:
بررسی و مقایسهی روایات کاووس
تبارشناسی این روایتها
بررسی و مقاسیهی روایات کاووس با روایات مشابه ملل دیگر
بررسی احتمال توارد یا تبادل فرهنگی در مورد روایتهای مشابه و تبارشناسی موارد تبادل یافته
جایگاه کاووس در آثار ادیبان فارسی زبان از آغاز تا امروز
۱-۴ معرفی برخی منابع و پیشینه تحقیق
صفا، ذبیحالله؛ حماسهسرایی در ایران: از قدیمترین عهد تاریخی تا قرن چهاردهم هجری، تهران: امیرکبیر، ۱۳۶۴٫
این کتاب نخستین اثری است که به طور علمی به نقل و بررسی حماسه های ایرانی و آثار حماسی ایران و طبقه بندی آن ها پرداخته است و با وجود اینکه تالیف آن به حدود هفتاد سال پیش باز می گردد و جای خالی برخی یافته های امروزی در آن مشهود است؛ هنوز از بسیاری جهات منبعی بی نظیر و مرجع برای پژوهندگان حماسه های ایرانی به شمار می آید که این ماندگاری مدیون سه چیز است: نخست مقدم بودن در آثار حماسه پژوهی، دوم بارعلمی و زحمت فراوان مولف فقید آن در تالیف اثری جامع در زمان خود و سوم کاهلی محققان حماسه پژوه امروزی در تالیف اثری نو و یا ویرایش کار استاد صفا منطبق با یافته های جدید بر اساس مقالات علمی چاپ شده در روزگاران اخیر.
کریستنسن، آرتور؛ کیانیان، ترجمه ذبیحالله صفا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۵۶.
نزدیک ترین کار را میتوان کیانیان اثر ایرانشناس فقید دانمارکی آرتور کریستن سن دانست که سالها پیش به رشته تحریر در آمده و توسط استاد ذبیحالله صفا ترجمه شده است. در این اثر مختصر تمامی پادشاهان کیانی از جمله کاووس مورد بررسی قرار گرفته و روایات اوستایی، پهلوی و فارسی- عربی دربارهی ایشان با هم مقایسه شدهاند و در نهایت نویسنده نیز نظر خود را دربارهی میزان تاریخی بودن این شخصیتها ابراز کرده است. البته باید یاد آوری کرد که کریستنسن معتقد به تاریخی بودن کیانیان است و این نظر وی توسط بیشتر دانشمندان بعد از او رد شده است.
دومزیل، ژرژ؛ بررسی اسطورهی کاوس در اساطیر ایرانی و هندی، ترجمه مهدی باقی، شیرین مختاریان، تهران: قصه، ۱۳۸۴.
در سالهای اخیر کتابی هم با عنوان: بررسی اسطوره کاووس در اساطیر ایرانی و هندی از ژرژ دومزیل و ترجمهی مهدی باقی توسط نشر قصه به چاپ رسیده که خود یک بخش از کتابی چهار بخشی است که در ایران به صورت کتاب مستقلی به چاپ رسیده. از آن جا که دومزیل در زمان حیاتش کتابی به چاپ نرساند؛ اصل فرانسوی این کتاب که پس از مرگ دومزیل در حدود چهل و اندی سال پیش به چاپ رسیده، برگردان هشت سخنرانی وی است دربارهی موضوعات مختلف اسطورهای از جمله اسطورهی کاووس در اساطیر ایران و هند. این اثر تنها به بررسی اسطورهی کاووس تنها در جغرافیای ایران و هند می پردازد.
یشتها/ گزارش پورداوود؛ به کوشش بهرام فرهوشی، تهران: دانشگاه تهران: ۱۳۵۶.
بیشترین اشاره های اوستا به کاووس در یشت ها آمده و یکی از بهترین ترجمه های یشت ها به فارسی نیز ترجمه ابراهیم پورداوود است.
اوستا: کهنترین سرودها و متنهای ایرانی/ گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه؛ تهران: مروارید، ۱۳۷۰.
اگرچه ترجمه جلیل دوستخواه از اوستا دقت ترجمه پورداوود را ندارد اما مزیّت اوستای دوستخواه در آوردن ترجمه تمام متون اوستایی در دوجلد و وجود وندیداد در آن است.
۱-۵ روش تحقیق
این پژوهش به روش کتابخانهای انجام گرفته و برای اجرای آن مراحل زیر پیموده شده است:
مطالعهی دقیق کتابهای مربوط به کیکاووس و فیشبرداری از آنها.
مقایسهی دقیق روایتهای هریک از این منابع با یکدیگر و کشف و یادداشت همسانیها و افتراقهای موجود.
مطالعهی دقیق کتابهای مربوط به شخصیتهای مشابه کیکاووس در اساطیر ملل دیگر و فیشبرداری از آنها.
مقایسهی دقیق هر یک از این روایتها با یکدیگر و کشف و یادداشت همسانیها و افتراقهای میان آنها.
طبقهبندی و تجزیه و تحلیل مطالب به دست آمده و فیشهای نوشته شده.
نتیجهگیری.
نوشتن و تایپ رساله.
۱-۶ پرسشهای تحقیق
دلیل تفاوتهای جزئی در روایتهای حتی هم زمان در مورد کاووس چیست؟
کدام روایتهای پس از اسلامی از کدام روایتهای پیش از اسلام نشأت گرفتهاند؟ (تبارشناسی روایات)
دلیل شباهتهای میان روایتهای کاووس با برخی روایات ملل دیگر چیست؟
الف- در کدام داستانها و به چه دلیل تبادل اتفاق افتاده؟
ب- در کدام داستانها و به چه دلیل توارد اتفاق افتاده؟
جایگاه کاووس در متون ادب فارسی چگونه است؟
فصل دوم
نقل و بررسی روایتهای کاووس
بخش اول
کاووس در منابع هندی
۱-۱ کاووس در منابع هندی
۱-۱-۱ ریگودا
۵-۳ بحث در پژوهش
لازم است در خصوص نحوۀ انجام این پژوهش موارد زیر تبیین گردد تا کمکی به تحقیقات پژوهشگران دیگر در انجام این چنین پژوهشها باشد و توانسته باشیم تجربیات خود را به محققین آینده منتقل نماییم:
-
- در این پژوهش سعی شده است که از منابع به روز و جدیدی استفاده گردد. حال آنکه در این برهه از زمان همین تعداد منابع موجود بود. ولی محقق برای سایر پژوهشگرانی که تمایل به انجام چنین پژوهشی دارند توصیه مینماید که بیشتر از منابع به روزتر همان سال، استفاده نمایند.
- در این پژوهش از مدل ۸ps استفاده شده است. زیرا پس از بررسیهایی که انجام گرفت در بخش خدمات همین تعداد متغیر کافی بود و ما از این مدل استفاده نمودیم. ولی محقق در اینجا پیشنهاد مینماید که سایر پژوهشگران میتوانند از مدلهای کاملتر و ویژۀ زمان خود استفاده نمایند. همچنین روش تحلیلیای را انتخاب نمایند که بتوانند اعتبار مدل خود را نیز مورد سنجش قرار دهند.
- ما در این پژوهش مبنای جامعه آماری خود را بازاریابان قرار دادیم حال آنکه سایر پژوهشگران میتوانند از جامعۀ آماری دیگری همچون مشتری و ….. استفاده نمایند. همچنین با ایجاد این تغییر میتوانید به بررسی رابطۀ بین متغیرها بپردازید و نوع روش تجزیه و تحلیل را تغییر داده و متغیر وابستۀ خود را نیز مورد سنجش قرار دهید.
- در این پژوهش از روش آماری t یک نمونه ای استفاده گردید. و مبنای آن با توجه به میانگین برگرفته از طیف لیکرت، سه در نظر گرفته شد. و تمامی فرضیه ها مورد تأیید قرار گرفتند. ولی سایر پژوهشگران میتوانند از طیفهای بیشتری در سوالات پرسشنامه خود استفاده کنند. تا میانگین تغییر نماید. و یا حتی ممکن است در پژوهشهای محققین آینده فرضیه های تحقیق با همین طیف موجود در پژوهش مورد تأیید قرار نگیرند و رد شوند.
- در خاتمه محقق توصیه مینماید که در انتخاب عنوان پژوهش خود نهایت دقت را به کار گیرند تا در ادامۀ فرایند تحقیق (انتخاب جامعۀ آماری، روش تجزیه و تحلیل و …..) دچار ابهام نگردند. و لازم است متذکر گردم که این پژوهش تنها در مورد میزان اثرگذاری اجزای آمیخته بر تمایل به خرید بیمه نامه ها از بازاریابان نظرسنجی به عمل آورده است.
۵-۴ پیشنهادات
براساس یافته ها و نتایج به دست آمده، پیشنهادهای کاربردی برای شرکت بیمه آسیا به صورت زیر ارائه میگردد:
۵-۴-۱ پیشنهادات در خصوص متغیر خدمت
محصول چیزی است که ما تولید میکنیم. کالای تولیدی را محصول محسوس و خدمات را محصولی نامحسوس مینامند. محصول را فروشنده باید بفروشد و خریدار باید آن را بخرد. بنابراین شرکت بیمه، خدماتی را میفروشد که محصولات آن شرکت محسوب میشوند. بنابراین بدون شک، هدف همۀ شرکتهای بیمه، ارائۀ خدمات بیمهای است که از یک یا چند جهت برتر و بهتر از دیگران باشند تا مورد استقبال مشتریان قرار گیرند.
- از روشهای تبلیغ خدمت در صنعت بیمه، اصل متقاعد ساختن است. مُبلّغ در این روش، متقاعد ساختن را به عنوان شیوۀ اضافی به کار میبرد. شیوۀ «متقاعد ساختن»، بر این مبنا استوار است که شخصیت مشهور و محبوبی مانند؛ «هنرپیشگان، ورزشکاران، هنرمندان» از برنامه یا خدمت بیمهای معینی پشتیبانی می کنند و غرض نهایی این باشد که بر اثر تلقین، عده زیادی از مردم به این کالا یا برنامه گرایش پیدا کنند. در اصل، متقاعد سازی با توجه به فرهنگ هر جامعه شکل میگیرد. بازاریابی چند فرهنگی، نشان داده که بخش فرهنگ یک عامل قطعی برای موفقیت یا شکست تبلیغ محصول بوده و شرکتهای بیمه نیز تلاش می کنند تا فعالیتهای خود را با رفتار مصرف کننده خاص تطابق دهند. به عنوان مثال، مطالعات قبلی نشان میدهد که مردم رومانی نسبت به سایر ملل در اروپای مرکزی و شرقی ریسکگریزترند. اگر چه محصولات بیمهای در بازار رومانی، مشابه بازار لهستان یا جمهوری چک است، اما رومانیاییتبارها هنگام سرمایه گذاری تمایل دارند پول خود را در جایی سرمایه گذاری کنند که محصولات ریسک کمتری دارند.
خوشبختانه در تبلیغ صنعت بیمه، مُبلّغ نیازی به تغییر عقیده در مخاطب ندارد بلکه باید توانایی ظهور یک عقیدۀ نو را در ذهن مخاطب داشته باشد. چرا که با توجه به نوپایی این صنعت در کشور و نبود تنوع رفتار و کردار در بین کارگزاران و دستاندرکاران بیمهای کشور نیازی به تغییر عقیده آنان ندارند. ما اصولاً از کمبود مخاطبی که بیمه را به واقع تجربه کرده باشد رنج میبریم. در حقیقت صنعت بیمه همانند کالایی است که برای نخستین بار در سطح جامعه تولید شده که مُبلّغ را موظف میسازد که هم مخاطب بیابد، هم معرفی نماید، هم آموزش دهد و در عین حال همۀ اینها را باید در قالب تبلیغ بیان کند.
دیگر روشهای تبلیغ خدمات بیمهای می تواند روشهای زیر باشد:
- حفظ فعالیت نوپای دستورالعمل بیمهکردن قیمت سهام که در حال حاضر در بورس تهران در حال اجرا میباشد. و شرکتهای علاقهمند به جذب و تشویق مشتری میتوانند در صورت خرید این بیمهنامه ها «بیمهنامه های اتومبیل (بیمه بدنه ـ بیمه حوادث سرنشین) و یا سایر بیمهنامه ها»، سهام مشتریانی که سهامدار عمده میباشند را بیمه نمایند. یعنی سهامدار عمده، اوراق خود را میفروشد و کسی که این اوراق را خریداری می کند، در صورت پایینتر آمدن قیمت آن سهم، زیان آن جبران می شود.
- همان طور که میدانید بیمه اتومبیل دارای سه بیمهنامه میباشد (بیمه شخص ثالث، بیمه بدنه، بیمه حوادث سرنشین). بیمۀ شخص ثالث، بیمهای اجباری بوده و لازم است که تمامی رانندگان جهت دریافت آن اقدام نمایند و این بهترین موقعیت برای نمایندگیهای بیمه جهت تبلیغ بیمه بدنه و بیمه حوادث سرنشین که بیمهنامه هایی اختیاری میباشند است. نمایندگیها میتوانند با حوصله نسبت به توضیح و تشریح مزایا و ارائۀ تخفیفات این بیمهنامه ها در صورت دریافت یکجای آنها توسط مشتریان اقدام نمایند.
- بیمه کردن آثار فاخر ملی در راستای تبلیغ خدمات بیمهای که نقش بسزایی در ایجاد ذهنیت مطلوب از شرکت بیمه آسیا در اذهان عمومی ایجاد می کند (مانند: بیمه کردن تابلوهای نقاشی استاد فرشچیان، نسخ دستنویس، کتابخانه ملی و …).
- سرمایه گذاری در اوراق بهادار دولتی باید متوقف شود و این سرمایه گذاریها باید به بخش خصوصی برای حداکثرسازی سود، سوق داده شوند. در کوتاه مدت، تنظیم ترکیب محصول، باید در راستای راهبرد محصول نوآورانه باشد. در ابتدای فرایند نوآورانه، لازم است که راهبردهای برگرفته شده توسط شرکتهای بیمه خصوصی و خارجی مورد توجه قرار گیرد.
- تبلیغات و اطلاعرسانی از طریق تلویزیون و حامی مالی برنامه های تلویزیونی پرمخاطب.
- تبلیغات محیطی
- بروشورهای تبلیغاتی حاوی اطلاعات کامل در ارتباط با محصولات و خدمات بیمهای
- تبلیغات در مجلات و نشریات تخصصی و مجلات بازرگانی
- چاپ کتابها، جزوات و پوسترهای مرتبط با اطلاع رسانی در خصوص بیمهنامه های اتومبیل (بیمه بدنه ـ بیمه حوادث سرنشین) و سایر بیمهنامه ها.
- تبلیغات دهان به دهان که می تواند یکی از مؤثرترین و کم هزینهترین روشها باشد. چرا که بیمهگذاران راضی شرکت نه تنها خود مجدد به شرکت باز میگردند بلکه میتوانند آن را به دیگران نیز پیشنهاد دهند و در عین حال بیمهگذاران ناراضی نیز این عدم رضایت خود را حداقل به چند نفر دیگر ابراز مینمایند.
- تخفیفات ویژه بیمهنامه های اتومبیل (بیمه بدنه ـ بیمه حوادث سرنشین) در مناسبتهای مختلف ملی و مذهبی.
- تخفیفات ویژه در هنگام فروش گروهی بیمهنامه های اتومبیل (بیمه بدنه ـ بیمه حوادث سرنشین)، مانند خرید دسته جمعی افراد یک خانواده.
ما در اینجا به بررسی بعضی از کشورها دربارۀ نحوۀ ارائۀ خدمت میپردازیم:
شرکت بیمۀ ال.آی. سی[۱۷] در هند و شرکت بیمۀ سهامی عام، جی. آی. سی[۱۸]، دو شرکت پیشرو در زمینۀ ارائۀ خدمات بیمهای در هند هستند که صرف نظر از عرضۀ بیمهنامه ها، دیگر خدمات بیمهای و مشاورهای نیز عرضه می کنند.
وقتی فرد یا سازمانی بیمه نامهای را از این شرکتهای بیمهای میخرد، او نه تنها بیمهنامه خریداری می کند بلکه به همراه آن، همکاری و مشاورۀ نماینده، اعتبار شرکت بیمه و امکانات ادعای خسارت و جبران خسارت را نیز به دست می آورد.
طبیعی است که کاربران، انتظار بازدهی متعارف برای سرمایه گذاریهایشان را داشته باشند و شرکتهای بیمه نیز به دنبال حداکثرسازی سودآوری خود باشند. با این حال، هنگام تصمیم گیری دربارۀ پرتفوی یا ترکیب محصول، باید خدمات یا طرحها انگیزشی باشند. طرحهای بیمۀ گروهی باید اصلاح شوند، محصول بیمه باید گسترش داده شود و باید طرحها و بیمهنامه های جدید برای روستاها با در نظر گرفتن فرصتهای موجود در بخش روستایی، بسط داده شوند.
شرکتهای بیمهای تلاش های بسیاری برای ارتقای پساندازهای شهری انجام دادهاند؛ اما تا آنجا که به پساندازهای روستایی مرتبط می شود، این امر خیلی چشمگیر نبوده است. معرفی طرح نمایندگان روستایی در تشویق مشتریان احتمالی روستایی سودمند واقع شده است، اما این فرایند در مراحل اولیّه قرار دارد و به توانمندی حرفهای بیشتری نیاز دارد. بدین منظور سیاستگذاران ملزم به انجام تلاشهایی شده اند. عاقلانه است که LIC با رعایت تمامی جوانب امر، مجوز اجرای سیاست سرمایه گذاری مستقیم برای توسعۀ روستایی را دریافت کند.
۵-۴-۲ پیشنهادات در خصوص متغیر قیمت و سایر هزینهها
در کسب و کار بیمه، تصمیمات قیمت گذاری با عوامل زیر مرتبط است:
- حق بیمه پرداخت شده برای بیمهنامه ها؛
- بهره پرداخت شده برای عدم پرداخت حق بیمهها و تسهیلات اعتباری؛
- کارمزد پرداخت شده برای فعالیتهای مشاورهای و بیمهای.
- تخفیفات
- امکان تقسیط بهای بیمهنامه
- پرداخت از طریق کارتهای اعتباری
از دیدگاه اثرگذاری بر بازار هدف و مشتریان احتمالی، تنظیم راهبرد قیمت گذاری اهمیت بیشتری پیدا می کند. در یک کشور در حال توسعه مثل هند که در آن درآمدی که میتوان از طریق مشتریان بالقوه کسب کرد، پایین است. نحوۀ قیمت گذاری بر تبدیل بیمهگذاران بالقوه به بیمهگذاران واقعی تأثیر می گذارد. این راهبردها می تواند اعمال قیمت گذاری پایین یا بالا با توجه به سطح یا معیارهای مشتریان یا بیمهگذاران باشد.
۵-۴-۳ پیشنهادات در خصوص متغیر شواهد فیزیکی
سیستم حقیقی
التون مایو
روابط انسانی
گروههای غیررسمی
چستر بارنارد
همکاری
همکاری همه برای تحقق یک هدف جمعی
فیلیپ سلزنیک
رویکرد نهادی
نهادینه سازی ـ تعدیل اهداف برای بقاء
تالکوت پارسونز
الگوی سیستم اجتماعی
سازگاری، نیل به اهداف، پیوستگی، میراث فرهنگی
جدول شماره ۲-۲ نظریههای مطرح در سیستم حقیقی را نشان میدهد.
جدول شماره ۲-۲ نظریههای مطرح در سیستم حقیقی
انتقادهایی که بر نظریههای سیستم حقیقی وارد آمده است:
دیدگاه سیستم حقیقی ساختار رسمی سازمانها را نادیده میانگارد و تأکید زیادی بر ساختار رفتار دارد. همچنین نظریههای سیستم حقیقی تأثیر محیط بر سازمان را به یک میزان مورد توجه قرار ندادهاند کما اینکه پژوهشهای اولیه در مطالعات هائورن، سازمان را همچون یک سیستم بسته مورد مطالعه قرار داده است.
بارنارد از این منظر به محیط توجه کرد که سازمان باید با دیگر سازمانهایی که قصد جذب خدمات و وفاداری کارکنان را دارند، به رقابت بپردازد.
سلزنیک، با روشنی بیشتر به مطالعه تأثیر محیط بر سازمان پرداخت لیکن او نیز محیط را به مثابه یک متخاصم و منبع فشار ترسیم مینمود. تا اینکه در ادامه این نگرش در الگوی پارسونز، نگرش متعادلی را نسبت به محیط شاهد هستیم.
لاورنس و لورچ[۷۲]، تفاوتهای موجود در سیستمهای حقوقی و حقیقی را به نگاه متفاوت نظریه پردازان آنها مربوط میدانند و معتقدند نظریه پردازان سیستم حقوقی افرادی اهل عمل و با تجربه مدیریتی بودهاند، در حالی که نظریه پردازان سیستم حقیقی دارای زمینههای تحصیلی و تجاربی عمدتاً دانشگاهی بودند.
لاورنس و لورچ، اعتقاد دارند که این زمینههای متفاوت، شکل دهنده و هدایتگر عکسالعمل این تحلیلگران نسبت به سازمانها بوده است(اسکات، ترجمه بهرنگی، ۱۳۸۰، ص ۱۱۱- ۱۰۸).
۲-۱۰- کاربرد نظریههای سیستم حقیقی در آموزش و پرورش
گریفیث[۷۳] موارد مهم اثرات و کاربرد نظریههای روابط انسانی و رفتار سازمانی را در ارتباط با وظایف مدیران آموزشی به قرار ذیل خلاصه می کند:
ـ انگیزش[۷۴]: عبارت از تأثیر عوامل روان شناختی و جامعه شناختی، فرهنگی و اقتصادی بر رفتار کارکنان آموزشی و دانشآموزان است.
ـ ادراک[۷۵]: برداشتی است که مدیر یا معلم از خود، از دیگران و از روابط متقابل دارد.
ـ ارتباط[۷۶]: در اینجا توانایی های مدیر در برقراری ارتباط با دیگران مدنظر است.
ساختار قدرت[۷۷]: دانش مدیر در زمینه انواع قدرت در سازمان به او کمک میکند تا مکانیسمهای تنظیم کننده رفتار سازمانی را آنچنان که هست درک کند و مورد استفاده قرار دهد.
روحیه[۷۸]: روحیه کارکنان حاکی از میزان تعهدشان به اهداف سازمانی است.
پویایی شناسی گروهی[۷۹]: لزوم آشنایی و توانایی های مدیر به کار با گروه ها میباشد.
ـ تصمیمگیری[۸۰]: اتخاذ تصمیمات درست و بموقع
ـ رهبری[۸۱]: مدیر آموزشی نقش رهبری به معنی هدایت گروه را بعهده دارد.
ـ اختیار[۸۲]: کاربرد مشروع و قانونی قدرت است(علاقهبند، ۱۳۷۶، ص ۸۷-۸۶).
۲-۱۱- مهارتهای ادراکی[۸۳]
مهارت ادارکی عبارت است از توانایی داشتن تصویر ذهنی از کلیت امور، همراه با جزئیات تشکیل دهنده آن در داخل موقعیت مربوطه میباشد. مدیر آموزشی باید بتواند هر مسئله بیانگر سازمان خود را به وضوح و به دقت در ذهن خو مجسم نماید تا اینکه تصمیم اثر بخش اتخاذ نماید.
این کار مستلزم پرهیز از ساده انگاری، کلیشهسازی و حدس و گمان میباشد به عبارت دیگر مهارت ادراکی مستلزم جامعیت ذهنی به معنی رهایی فکری از قید امور فوری و محسوس و آشکار و تحجر فکری است. از بین رویکردهای اخیر در علوم انسانی و بطور اخص در مدیریت تفکر سیستمی رویکردی است که دارای توان بالقوه برای ارائه چنین نقشی در ارتباط با مهارت ادراکی است (سید عباسزاده، ۱۳۸۰).
این مهارت دربرگیرنده استفاده از روشها و تکنیکهای علمی در جهت حل درک مشکلات و توسعه برنامه عملیات بوده و بدون تحلیل، کمتر موفقیتی در برنامههای بلندمدت حاصل میگردد (عباس زاده، ۱۳۷۶).
رابرت کاتز مهارت ادراکی را در این امر میداند که مدیر قدرت تلقی سازمان به صورت یک کل را داشته باشد. بعبارتی تشخیص دهد که فعالیتهای تمامی واحدهای سازمانی به یکدیگر وابسته بوده و تغییر در هر واحد یا جزء در واحدها یا اجزاء دیگر سازمان تأثیر دارد.
موفقیت مدیر در تصمیمگیریها منوط به مهارت ادراکی است. چستر بارنارد مهمترین جنبه مدیریت را درک سازمان بصورت یک کل میداند. مهارت ادراکی عامل یگانه ساز امور و هماهنگی بخش به کارهای مدیر است و اهمیت آن انکارناپذیر میباشد (کاتز، ترجمه توتونچیان، ۱۳۷۰، ص ۹۹).
توانمندیهای مدیر در اینکه درک کند و تشخیص دهد فعالیتهای مختلف سازمان به هم وابسته هستند و تغییر در هر واحد واحدهای دیگر از سازمان را تحت تأثیر قرار خواهد داد، تصمیمگیریهای مدیر را در جهت اثربخشی سازمان و رضایت کارکنان هدایت می کند.
مدیران باید برای کسب این مهارت به دانش علوم رفتاری و خصوصاً نظریههای سازمان و مدیریت مجهز بوده و تجارب عملی داشته باشند. بر این اساس مدیران آموزشی و مدیر مدرسه باید بتوانند شناخت کافی از محیط داشته باشند، به درک تعامل در عوامل مختلف توانا باشند، اولویتها را تشخیص دهند و با اتخاذ تصمیمات مؤثر نتایج مطلوب را عاید سازمان خود نمایند(علاقهبند، ۱۳۷۷، ص۹۰). به جهت اهمیت کسب توانایی درک کلی در مهارت ادراکی، رابینز[۸۴] پیشنهاد میکند که مدیران باید قبل از اینکه در دورههای آموزش تخصصی به تحصیل بپردازند و یا تحصیل کرده باشند باید قدرت ذهنی با توانایی تجزیه و تحلیل داشته باشند.
مطالعه در متون سازمان و مدیریت، رفتار سازمانی، بودجهبندی و حسابداری و دانستن آمار کافی نیست، مدیر باید دارای تفکر منطقی بوده و توانایی درک روابط علت و معلولی داشته باشد(میرکمالی، ۱۳۷۹، ص ۱۱۰). مدیر آموزشی به جهت اینکه بهترین تصمیم را اتخاذ کند یا بعبارتی تصمیم اثربخش بگیرد، باید بتواند مسائل مبتلا به زمان را به روشنی و دقت در ذهنش تجسم کند. او باید دارای جامعیت ذهنی باشد که لازمه مهارت ادراکی است.
جامعیت ذهنی، رهایی فکر از امور محسوس و تحجر است، نگرش سیستمی، چنین نقشی را در مهارت ادراکی ارائه می کند.
مدیر توانمند به مهارت ادراکی، مسائل را بطور ذهنی تجزیه و تحلیل میکند و بدون اینکه به موارد جزئی بپردازد میتواند بر مجموعه آنها حتی قبل از وقوع اشرف پیدا کند. به این منظور مدیر باید ضمن داشتن شناخت، در موارد زیر تجارب عملی نیز داشته باشد:
تئوری، علم، عمل، تئوریهای سازمان، تئوریهای مدیریت، تئوریهای سیستمها، تئوریهای علوم رفتاری، تئوریهای تصمیمگیری، تئوریهای ترکیبی(سیدعباسزاده، ۱۳۷۴، ص ۳۵).
اثبات: ابتدا با توجه به قانون مدولار داریم
،
بنابراین
.
منظور از لم فوق این است که اگر مجموعه هم- مستقل باشند، و داشته باشیم ، آنگاه مجموعه نیز هم- مستقلند.
نتیجه۷-۲: فرض کنید خانوادهای از زیرمدولهای - مدول باشند، به طوری که به ازای هر، داشته باشیم . در این صورت خانوادهای هم- مستقل از زیرمدولهای است.
اثبات: به وسیله استقرا روی، نتیجه را ثابت میکنیم. فرض کنید هم- مستقل باشند. توجه کنید بنا بر فرض داریم . فرض کنید ، و، و قرار دهید. آنگاه . حال بنابر لم ۷-۱، . در نتیجه زیرمدولهای هم- مستقلند.
قضیه زیر، نتیجه اصلی این فصل است.
قضیه۷-۳: فرض کنید یک حلقه و یک - مدول باشد. فرض کنید ایدهآلهای اول متمایز از باشند به طوری که برای هر یک زیرمدول محض مانند از وجود داشته باشد به طوریکه یک مدول - دوم باشد. آنگاه زیرمدولهای هم- مستقلند.
اثبات: کافی است این قضیه را برای مجموعه متناهی ثابت کنیم. فرض کنید ، برای یک عدد صحیح مثبت . اگر، آنگاه چیزی برای اثبات وجود ندارد. فرض کنید . از آنجایی که ها متمایزند، بدون کاسته شدن از کلیت قضیه میتوان فرض کرد، به ازای . فرض کنید . آنگاه از آنجایی که، لذا داریم . زیرا از آنجایی که ، داریم
و در نتیجه
از طرفی یک - مدول - دوم است، لذا
.
در نتیجه داریم ، و این یک تناقض است. بنابراین .
حال فرض کنید . در این حالت
.
زیرا نتیجه میدهد .
به طور مشابه نتیجه میدهد .
در نتیجه ، بنابراین .
از طرفی بهوضوح داریم .
حال از آنجایی که ، یک - مدول - دوم است، داریم
.
در نتیجه داریم و لذا . بنابراین یا ، که یک تناقض است.
لذا . با تکرار این روند میتوان نتیجه گرفت ، به ازای هر . حال بنابر نتیجه۷-۲ این قضیه به اثبات میرسد.
قضیه قبلی نتیجه فوری زیر را در پی دارد. اگر چه اثبات در ]۵، قضیه ۵.۳[ آمده است اما اثبات آن متفاوت است.
نتیجه۷-۴: فرض کنید یک حلقه و یک - مدول با بعد دوگان گولدی برای یک عدد صحیح مثبت باشد. آنگاه حداکثر ایدهآل اول چسبیده دارد.
اثبات: فرض کنید ایدهآلهای اول چسبیده متمایز مدول باشند به طوری که عدد صحیح مثبتی باشد که . آنگاه زیرمدولهای وجود دارد به طوری که به ازای هر، مدول - دوم باشد. در نتیجه بنابر قضیه۷-۳ زیرمدولهای هم- مستقلند و لذا بعد دوگان گولدی بزرگتر یا مساوی میباشد، که این یک تناقض است.
توجه کنید در نتیجه۷-۳ احتمال آنکه هیچ ایدهآل چسبیده نداشته باشد وجود دارد. ما در حالت کلی نمیدانیم یک مدول با بعد دوگان گولدی متناهی، و در حالت خاص یک مدول آرتینی، ایدهآل چسبیده دارد.
لم۷-۵: فرض کنید یک ایدهآل اول از حلقه باشد. آنگاه گزاره های زیر برای یک - مدول راست مکمل شده قوی - دوم معادلند:
۸۱۸/۰
۳-۷ روش تجزیه و تحلیل داده ها:
در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیات از روش معادلات ساختاری به کمک نرمافزار آموس استفاده شده است.
نرم افزار آموس یک محصول نرم افزاری است که به منظور برآورد و آزمون مدلهای معادلات ساختاری طراحی شده است. این نرم افزار با بهره گرفتن از همبستگی و کوواریانس بین متغیرهای اندازه گیری شده، میتواند مقادیر بارهای عاملی، واریانسها و خطاهای متغیرهای مکنون را برآورد یا استنباط کند، و از آن میتوان برای اجرای تحلیل عاملی اکتشافی، تحلیل عاملی مرتبه دوم، تحلیل عاملی تاییدی و همچنین تحلیل مسیر(مدل یابی علّی با متغیرهای مکنون) استفاده کرد. هر گاه در یک تحقیق تعداد نسبتا زیادی متغیر وجود داشته باشد، یافتن رابطهها و یا به عبارت دیگر همبستگی بین این متغیرها به روشهای معمولی بسیار مشگل و گاه ناممکن میباشد. روش تحلیل عاملی برای رفع این مشکل بوجود آمده است و بر مبنای آن متغیرها به گونه ای دستهبندی میشوند که در نهایت به دو یا چند عامل که همان مجموعه متغیرها هستند محدود میگردند، به عبارت دیگر متغیرهای مورد استفاده در تحقیق بر اساس صفات مشترکشان به دو یا چند دسته محدود شده و این دستهها را عامل مینامیم. پس از آن روابط بین عامل ها بدست آمده و در هر عامل نیز روابط بین متغیرهای آن محاسبه شده و در نهایت هدف اصلی تحقیق که روابط بین متغیرهای تحقیق است محاسبه میشوند. بنابراین هر عامل را میتوان متغیری ساختگی یا فرضی در نظر گرفت که از ترکیب چند متغیر که از وجوهی به هم شباهت دارند، ساخته شده است. از طرف دیگر روش تحلیل عاملی به عنوان ابزاری برای کشف میزان ممکن کاهش داده ها به کار میرود(تحلیل عاملی اکتشافی) و یا تایید فرضهایی که در مورد رابطه بین عاملها وجود دارد(تحلیل عاملی تاییدی).
۳-۷-۱ آزمونهای برازندگی مدل کلی
در طی دهه گذشته برای مدلهای معادلات ساختاری شاخص های برازندگی متعددی ارائه شده است. با آنکه انواع گوناگون این شاخص ها پیوسته در حال توسعه و تکامل هستند ولی شاخص بهینهای که توافق همگانی برآن باشد وجود ندارد. این شاخص ها به شیوه های مختلفی طبقه شده اند که یکی از عمدهترین این طبقه بندیها متعلق به مارش و همکاران (۱۹۶۷) است. آن ها شاخص های برازندگی را به سه گروه مطلق، نسبی و تعدیل یافته تقسیم می کنند.
۳-۷-۲ شاخص های مطلق
شاخص های مطلق این پرسش را مطرح میسازد که آیا واریانس خطا که پس از برازش مدل باقی میماند مقدار قابل توجهای است یا خیر؟
شاخص های مطلق تابعی از برنامهی Amos (مانند تابع برازندگی بیشینه احتمال یا نسبت درستنمایی مقیاسبندی شده) را به گونه ای به کار میبرند که ریشه میانگین باقی مانده، آزمون مجذور کای و نسبت به درجه آزادی، شاخص برازندگی (GFI) و شاخص تعدیل یافته برازندگی(AGFI) را مینیمم کند. در میان شاخص های مطلق مجذور کای و نسبت به درجه آزادی، به قدرمطلق باقی مانده ها توجه دارد. مشخصهی مجذور کای برای یک مدل کاملاً برازش یافته برابر صفربوده و نسبت (نسبی مجذورکای به درجه آزادی) در یک برازش ایده آل برابر ۱ خواهد بود.
دیگر شاخص مطلق، شاخص ریشه میانگین مجذور باقی ماندهها (RMR) میباشد. این مقدار در واقع تفاوت بین عناصر ماتریس مشاهده شده در گروه نمونه و عناصر ماتریسهای برآورد یا پیش بینی شده با فرض درستی مدل مورد نظر است. ماندههای برازش یافته از تفاضل ماتریس کواریانس نمونه از ماتریس کواریانس برازش یافته حاصل می شود. هرچه مقدار این شاخص به صفر نزدیکتر باشد، مدل مذکور برازش بهتری دارد.
شاخص های برازندگی GFI و AGFI که چارزکاگ و سوربوم (۱۹۸۹) پیشنهاد کرده اند بستگی به حجم نمونه ندارد و نشان میدهد که مدل تا چه حد نسبت به عدم وجود آن، برازندگی بهتری دارد. شاخص GFI برپایهی تابع برازندگی F طبق فرمول زیر محاسبه می شود،
در این رابطه معرف ساختار کواریانس برای متغیرهای مشاهده شده تصادفی، معرف ماتریس کواریانس گروه نمونه، مقداری از است که را مینیمم می کند و تابع برازندگی در شرایطی است که همه پارامترهای مدل برابر با صفر باشند. این مشخصه در واقع مقدار نسبی واریانسها و کواریانسها را به گونه مشترک از طریق مدل ارزیابی می کند و دامنه تغییرات آن بین صفر و یک است. شاخص GFI هرچند مشابه است ولی نمیتواند به عنوان درصد خطای تبیین شده به وسیله مدل تفسیر شود زیرا درصد کواریانسهای مشاهده شدهای است که از طریق کواریانسهای دیکته شده به وسیله ی مدل تبیین می شود. چون GFI نسبت به سایر مشخصههای برازندگی اغلب بزرگتر است، برخی از پژوهشگران نقطه برش ۹۵/۰ را برای آن پیشنهاد کرده اند. برپایه ی قرارداد مقدار GFI باید برابر یا بزرگتر از۹/۰باشد تا مدل مورد نظر پذیرفته شود.
مقدار تعدیل یافته شاخص برازندگی برای درجه آزادی (یعنی AGFI) برپایهی فرمول زیر بدست می آید:
که در آن تعداد اندازه ها در مدل و بیانگر درجه آزادی مدل است. کمترین مقدار و باید صفر باشد، هرچند از لحاظ نظری ممکن است مقدار آن منفی و فاقد معنا شود. البته منفی بودن آن ها نشانهی آن است که مدل مورد نظر بسیار ضعیف بوده است. با مدلهای دقیقاً همانند و با مدلهایی که دارای برازندگی بسیار ضعیف یا مبتنی بر نمونههای باحجم کوچک باشد، همراه است. مقدار مطلوب نیز باید بزرگ تر از ۹/۰ باشد.
۳-۷-۳ شاخص های نسبی
شاخص های نسبی در پی پاسخ به این سوال است که یک مدل بخصوص در مقایسه با سایر مدلهای ممکن از لحاظ تبیین مجموعه ای از داده های مشاهده شده تا چه حد خوب عمل می کند؟ رایجترین مدلهای نسبی، به مدل صفر معروف هستند زیرا در ماتریس واریانس- کواریانس تنها واریانسها را برازش می دهند و فرض می کنند همه کواریانسها برابر با صفر هستند.
برخی از شاخص های نسبی که مارش و همکاران(۱۹۸۸) به آن نوع اول میگویند برازش دو مدل مختلف را با هم مقایسه می کنند. یکی از شاخص های نسبی نوع اول که قبلا به گونه گسترده به کار میرفت، شاخص نرم شده برازندگی (NFI یاDELTA1) بوده است که مستلزم مفروضههای مجذور کای نیست. این شاخص در حال حاضر به سبب آنکه تحت تأثیر حجم نمونه بوده است و برای نمونههای با حجم کم ضعیف است توصیه نمی شود. سایر شاخص ها که نوع دوم نام دارند ضمن آن که مدلها را مقایسه می کنند، اطلاعاتی درباره مقدار مورد انتظار مدلها تحت یک توزیع مرکزی مجذور کای نیز بدست می دهند. شاخص های نوع دوم مختلفی وجود دارند که به صورت گسترده مورد استفاده قرار میگیرند و نسبت به شاخص های مطلق یا نوع اول هماهنگی بیشتری با حجم نمونه دارند. یکی از این شاخص ها که اهمیت بسیاری دارد فرمول کلاسیک تاکر- لویز(۱۹۷۳) است که به وسیله ی بنتلر و بونت(۱۹۸۰) توسعه یافته و نه تنها در مقایسه یک مدل با مدل صفر بلکه در مقایسه مدلهای مختلف نیز کاربرد فراوان دارد. این شاخص اغلب شاخص نرم شده برازندگی (NNFI) نیز نامیده می شود.
علاوه براین هیو و بنتلر (۱۹۹۵) شاخص هایی نوع سوم و چهارم را نیز معرفی کردند. شاخص های نوع سوم، مقایسه مدلها را همراه با اطلاعاتی درباره مقدار مورد انتظار تحت توزیع غیر مرکزی مجذور کای و شاخص های نوع چهارم عمل مقایسه با اطلاعاتی درباره سایر شکلهای توزیع انجام میدهد. شاخص برازندگی بنتلر(BFI) که از سوی مک دونالد و مارش (۱۹۹۰) شاخص غیرمرکزی (RNI) توسعه یافته نامیده شد و شاخص برازندگی تطبیقی (CFI) از این نوع میباشند.
۳-۷-۴ شاخص های تعدیل یافته
شاخص های تعدیل یافته این پرسش را مطرح می کنند که مدل مورد نظر چگونه برازندگی و صرفه جویی یا ایجاز را با هم ترکیب می کنند؟ نکتهای که دارای اهمیت بسیاری است این است که اکثر مدلها وقتی میتوانند به داده ها برازش یابند که پارامترها به اندازه کافی برآورد شوند. بنابراین مدلهایی ارزشمند است که تغییر پذیری داده ها را با تعداد نسبتاً کمی از پارامترهای آزاد توجیه کند. برخی از شاخص هایی که تاکنون معرفی شدند انواع گوناگونی دارند که در آنها برای مدل های مورد مقایسه ارزیابی مستقیمی از میزان صرفهجویی و ایجاز نیز در نظر گرفته می شود. جیمز، مولائیک و برت (۱۹۸۲) شاخصی از این نوع با نماد PGFI برای شاخص GFI در نرم افزار لیزرل به صورت زیر ارائه کرده اند:
در این رابطه نشاندهنده درجه آزادی مدل مورد نظر و مخرج کسر نیز بیانگر درجه آزادی مدل استقلال برای اندازه است. چون GFI یک شاخص مطلق است مخرج کسر تعدیلیافته آن برابر با تعدادکل درجات آزادی موجود در ماتریس واریانس-کواریانس است. مولائیک و همکاران (۱۹۸۹) برای شاخص های نسبی نیز دو شاخص نسبی PNFI و PNFI2 را به ترتیب برای شاخص نرمشده برازندگی و برای مدل نوع ۲ معرفی کرده اند.
توجه کنید که در شاخص های نسبی درجه آزای مدل صفر به صورت مخرج کسرهای بالا تعریف می شود.
فصل چهارم:
تجزیه و تحلیل داده ها
۴-۱ مقدمه
تجزیه و تحلیل دادهها فرایند چند مرحله ای است که طی آن دادههایی که از طریق بهکارگیری ابزارهای جمع آوری در نمونه (جامعه) آماری فراهم آمدهاند، خلاصه، کدبندی و دستهبندی و در نهایت پردازش میشوند تا زمینه برقراری انواع تحلیلها و ارتباط بین این دادهها به منظور آزمون فرضیهها فراهم آید. در واقع تحلیل اطلاعات شامل سه عملیات اصلی میباشد: ابتدا شرح و آماده سازی داده های لازم برای آزمون فرضیهها، سپس تحلیل روابط میان متغیرها و در نهایت مقایسه نتایج مشاهده شده با نتایجی که از فرضیهها انتظار داشتند.
تجزیه و تحلیل اطلاعات از اصلیترین و مهمترین بخشهای تحقیق محسوب میشود. داده های خام با بهره گرفتن از نرمافزار آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرند و پس از پردازش به شکل اطلاعات در اختیار استفادهکنندگان قرار میگیرند.
برای تجزیه و تحلیل داده های جمعآوری شده آمار تحلیلی به دو صورت آمار توصیفی و استنباطی مطرح میگردد. در ابتدا با بهره گرفتن از آمار توصیفی، شناختی از وضعیت و ویژگیهای جمعیت شناختی پاسخ دهندگان حاصل گردیده و ادامه در آمار استنباطی این تحقیق و با بهره گرفتن از نرم افزار آموس ۲۲ به بررسی فرضیات تحقیق پرداخته می شود.
۴-۲- آمار توصیفی
۴-۲-۱- توصیف ویژگی های جمعیت شناختی
الف) جنسیت
جدول (۴-۱). توزیع فراوانی پاسخ دهندگان برحسب جنسیت
جنسیت
فراوانی
درصد فراوانی
مرد
۱۰۰
۴/۷۱
زن
۴۰